Veel ophef twee dagen geleden. Volgens De Telegraaf mocht een foto van billen met naaldhakken wel verkocht worden, ondanks dat de foto’s tijdens een privésessie gemaakt waren. Veel van jullie vroegen mij of dit zomaar mag. Tsja, uit het artikel kon ik verder helaas weinig informatie halen en het vonnis stond (nog) niet online. Dus belde ik de rechtbank Amsterdam om te vragen alsnog te publiceren. Dat deden zij vanmiddag. Nu kan ik de vraag beantwoorden waarom die foto verkocht mocht worden. Overigens gaat het hier om een kort geding en hoeft dit vonnis nog niet het einde van dit verhaal te betekenen.
Afspraken
De foto’s werden in dit geval gemaakt in opdracht van de geportretteerde zelf. Het ging om erotische foto’s. Zowel naakt als lingerie. Bij opdrachten is het verstandig af te spreken wat er wel en niet met het materiaal mag gebeuren. Die ruimte laat de wet ook. De basis is dat de auteursrechthebbende, in dit geval de fotografe, het exclusieve recht heeft de foto’s openbaar te maken en te verveelvoudigen. Daar heeft de opdrachtgever in beginsel niets over te zeggen. Tenzij je er afspraken over maakt. Als het gaat om een in opdracht gemaakt portret, waarbij de persoon als zodanig herkenbaar moet zijn, dan mag de auteursrechthebbende het portret niet zonder toestemming openbaar maken.
In dit geval heeft het meisje eerst aan de fotografe gevraagd foto’s van haar te maken. Dat gebeurde. Daarbij maakten zij de afspraak dat geen enkele foto openbaar gemaakt mocht worden zonder toestemming van het meisje. Ongeveer een maand later vroeg de fotografe juist aan het meisje of ze nog een keer model wilde staan, in lingerie. Daar kwamen nog twee fotoshoots uit voort. Die twee fotoshoots waren speciaal gemaakt voor publicatie in een boek. Daarnaast vroeg de fotografe of ze ook een foto uit de privésessie in het boek mocht verwerken. Daar is toestemming voor gegeven door het meisje. Deze foto’s zijn ook tweemaal tentoongesteld, waarvoor het meisje (achteraf) toestemming heeft gegeven. Tot zover waren de afspraken duidelijk.
Verkopen
De afspraken waren duidelijk. Zo leek het. De rechter gaat er dan ook van uit dat inderdaad voor elke openbaarmaking in beginsel toestemming nodig was. Voor het boek en de exposities heeft het meisje die toestemming ook gegeven. Maar mocht de fotografe het werk dan ook verkopen? Daar heeft ze namelijk niet specifiek toestemming voor gevraagd.
Volgens de rechter waren er meerdere redenen waarom het werk wel verkocht mocht worden door de fotografe. Allereerst heeft het meisje toestemming gegeven voor publicatie in een boek, dat verkocht zou worden en voor twee exposities. Volgens de rechter heeft het meisje daarmee toestemming gegeven om het werk commercieel te gebruiken. Daar valt het verkopen ook onder. Daarnaast is dit specifieke werk een bewerkte versie van het werk dat het meisje heeft gekregen als onderdeel van haar privé sessie. Het werk is bewerkt, waaronder omgezet naar zwart/wit. Het argument van het meisje was dat zij voor de fotosessie en dus deze foto heeft betaald. De fotografe heeft echter de kosten van het bewerken en printen op zich genomen. Voor dat werk heeft het meisje niet betaald. Haar argument gaat daarom niet op. Heel duidelijk wordt het niet, maar het lijkt erop dat de rechter ook vindt dat door de bewerkingen een nieuw werk is ontstaan en in die zin niet dezelfde foto is verkocht. Daarnaast is nog van belang dat het meisje op de foto niet herkenbaar is. Daardoor is geen sprake van een portret en kan het meisje niet op die grond de openbaarmaking of verkoop tegenhouden.
Overige foto’s
Tijdens de verschillende sessies zijn natuurlijk meer foto’s gemaakt dan alleen deze. Kennelijk heeft de fotografe nog geen andere foto’s verkocht.
Volgens de fotografe heeft zij het auteursrecht op de foto’s en had zij daarom niet eens om toestemming voor openbaarmaking of verkoop hoeven vragen. Zij mocht dat toch al doen. In beginsel is dat juist. Zij had echter in dit geval met het meisje afgesproken dat de foto’s zonder toestemming van het meisje niet openbaar gemaakt zouden worden. Die afspraak gaat voor het basisprincipe. De overige foto’s mogen daarom niet zonder toestemming verkocht worden. Doet de fotografe dat wel, zal ze per keer €1000,- aan dwangsommen aan het meisje moeten betalen. Met een maximum van €10.000,-
Leermomentje
Voor de duidelijkheid: het gaat hier niet om het portret. Het zijn billen en naaldhakken. Daar is het meisje niet door te herkennen. Over in opdracht gemaakte portretten verschijnt volgende week een blog.
Waar het hier om gaat, is dat buiten de standaard auteursrechtregels om, de twee samen afspraken hebben gemaakt. In eerste instantie in elk geval dat geen van de foto’s zonder toestemming van het meisje openbaar gemaakt mochten worden. Later werd er echter wel toestemming gegeven voor exposities en opname van de foto in een boek. Beide partijen begrepen iets anders onder deze afspraken. Zoals ik wel vaker als advies geef: maak de afspraken zo duidelijk en specifiek mogelijk. Het meisje had bijvoorbeeld kunnen zeggen dat ze alleen voor deze expositie en dit boek toestemming geeft, maar niet voor enige openbaarmaking of verkoop daarbuiten. Zo had ze de verkoop kunnen voorkomen. De foto zou nu bijvoorbeeld nogmaals geprint en weer verkocht kunnen worden. Of weer in een ander boek terecht kunnen komen.
Kortom, wees niet te snel tevreden met een afspraak. Blijf kritisch op de formulering en zorg dat je de afspraken zo maakt dat er geen twijfel meer mogelijk is.
Lees ook:
– Auteursrecht: samenwerken en licenties
– Auteursrecht: Wat is nu commercieel gebruik?
– Auteursrecht: fotografie en social media
– Auteursrechtinbreuk. Eerst waarschuwen?