Jupiler gebruikte zonder toestemming een foto voor reclame
“Deze oude foto, weet jij van wie die is, ik kan het niet vinden.” “Ah, joh, zo’n oude foto. Vast geen haan die daar nog naar kraait. Kun je gewoon gebruiken hoor.”
Ik stel me voor dat het ongeveer zo gegaan moet zijn. Twee jongens van een reclamebureau die een nieuwe campagne voor Jupiler moesten maken. Met een nostalgisch gevoel. Saamhorigheid en gezelligheid. Zoiets. Fijn zo’n oude foto. Voorin een paar studenten, waarvan een met een biertje. En die ander houdt zijn hand zo dat we daar ook nog wel een flesje in kunnen shoppen. Mooi beeld.
Auteursrecht vervalt pas 70 jaar na de dood van de maker
Hoe het daar bij Jupiler of het reclamebureau dat Jupiler heeft ingeschakeld, gegaan is, weet ik natuurlijk niet. Waarom ze deze foto gebruikt hebben of waarom ze dachten dat het kon, is mij dus ook niet duidelijk.
De foto is genomen tijdens een voetbalwedstrijd Feyenoord-Ajax in 1969. Zó oud is de foto dus ook weer niet. Er rust nog lang auteursrecht op. Sterker nog, al zou de fotograaf vlak na het maken van de foto overleden zijn, dan zou het auteursrecht nog steeds niet zijn vervallen. Het auteursrecht vervalt namelijk pas 70 jaar na het overlijden van de maker.
LawStories in je mailbox?
Print van de foto te koop voor €350,-
De fotograaf van deze foto, Vincent Mentzel, is nog lang niet dood, hij is nog een zeer actieve fotograaf en is zelfs zeer actief op social media, zoals Twitter, Facebook en Instagram. Deze foto zat in 2011 in de selectie foto’s waarmee Mentzel exposeerde in de Kunsthal Rotterdam. De foto is bij NRC, waar Mentzel fotograaf voor was, als print te koop voor €350,-. Er worden maximaal 30 stuks van gedrukt. Een onbekende foto kunnen we het dus niet noemen.
Gebruikt als Jupilerreclame
De foto hierboven is een journalistieke foto. Nooit bedoeld geweest als reclamefoto. Ja, er staat een man op met een flesje Oranjeboom. De reclamemakers hebben die vervangen door een flesje Jupiler en hebben er nog een tweede flesje in geshopt bij de persoon ernaast. Deze versie van Jupiler is te vinden in verschillende sportkantines en cafés. Vincent zou graag weten waar het allemaal nog meer te vinden is.
Foto nu minder exclusief
Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk, om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens beperkingen bij de wet gesteld. Een van die beperkingen is het citaatrecht, waar ik nu dankbaar gebruik van maak in deze blogpost.
De foto bewerken, door er andere bierflesjes in te shoppen bijvoorbeeld, is een verveelvoudiging van dat werk. Dat mag dus niet zonder toestemming van de maker of auteursrechthebbende van het werk. Nu ken ik de afspraken van Mentzel met NRC niet, maar mij lijkt dat geen van beide zou willen dat Jupiler deze foto, op deze manier gebruikt. Bovendien maakt Jupiler de foto ook nog eens openbaar, door hem te verspreiden en in kroegen op te hangen. Nog een inbreuk op auteursrecht dus. Dan ontbreekt de naam van Mentzel ook nog een keer. Dat is een schending van zijn persoonlijkheidsrechten.
In procedures wordt vaak aangevoerd dat door de inbreuk een foto exclusiviteit verliest en daardoor minder waard wordt. Dat kan bij stockfoto’s een lastig te onderbouwen standpunt zijn. Die foto’s worden immers tientallen, honderden of soms duizenden keren voor eenzelfde bedrag verkocht. Door een inbreuk zakt niet opeens de prijs en wordt er niet opeens minder verkocht. Bij een foto als deze is dat wel anders.
De oplage bij NRC is beperkt. Door het gebruik van de foto door Jupiler, zijn er misschien wel minder mensen die deze foto nog willen hebben, omdat de foto niet meer zo exclusief is. Datzelfde heeft overigens misschien ook wel gegolden voor de veiling van de foto. Als de foto al voor 31 januari 2016 door Jupiler was verspreid, zou de foto best eens minder opgeleverd kunnen hebben dan de bedoeling was. In dit geval dus ten nadele van het goede doel waaraan Mentzel de foto ter beschikking heeft gesteld.
Recht handhaven
Ik ben van mening dat je met het auteursrecht eigenlijk net zo om zou moeten gaan als met een merkrecht. Zorg in elk geval dat de inbreuk stopt. Daarmee maak je duidelijk dat werken niet zomaar gebruikt kunnen worden. Nu nemen veel te veel personen en bedrijven gewoon het risico wel, omdat het risico dat ze de inbreuk moeten stoppen, laat staan dat ze schadevergoeding moeten betalen, gewoon heel klein is. Daar komt nog eens bij dat alleen werkelijke schade vergoed hoeft te worden. Dat is dus zoveel als de licentie anders gekost zou hebben, eventueel met bijkomende juridische kosten. Het financiële risico is dus al helemaal klein. Sterker nog: eerst geen licentie vragen en gewoon pas betalen wanneer er gehandhaafd wordt is een stuk goedkoper, omdat er zo weinig gehandhaafd wordt.
Is dit erg schadelijk voor het merk Jupiler?
Zowel een schikking als een rechtszaak kosten geld. Het is negatieve aandacht. Maar negatieve aandacht is wel aandacht. Iedereen denkt nu opeens weer aan het merk Jupiler. Per sé in negatieve zin? Nee? Zal er een Jupilertje minder om gedronken worden? Nee, dat zeker niet, misschien verkopen ze er juist wel meer. Bovendien maken ze goede sier door nu hun oprechte excuses aan te bieden en alsnog een geldbedrag te bieden. Het zijn heus geen kwaaie jongens, die bij Inbev. Althans, dat is wat ze ons willen doen geloven.
Update tot 22 februari 2016
Kennelijk heeft Vincent Mentzel ooit een licentie gegeven om een print van de foto in het kantoor op te hangen. Die licentie is later verkeerd geïnterpreteerd, waardoor de foto is bewerkt en verder is gebruikt als reclamemateriaal. Na de eerste ontdekking van deze bewerking en verspreiding zou er een schikking zijn getroffen. Toch bleef de bewerkte afbeelding daarna nog opduiken in onder meer sportkantines. Vincent Mentzel spande een kort geding aan dat zal dienen op 2 maart 2016. In de tussentijd heeft Inbev excuses aangeboden en hopen zij alsnog een schikking te treffen met Mentzel. Tot nu toe is dit op niets uitgelopen.
Lees hierover meer bij RTV Rijnmond / RTL Z
