Fotograaf: vergeet de licenties niet!

Soms ben je zo druk met fotograferen, dat je vergeet te ondernemen. Als je dan eindelijk onderneemt, ben je zo druk met prijsbepaling dat je vergeet de rechten goed te regelen. Daardoor kun je veel inkomsten mislopen of ontstaan er misverstanden over het gebruik van een foto. Soms met rechtszaken tot gevolg. Daarom is het goed regelen van de licentie of gebruiksrecht essentieel.

Veel problemen, onduidelijkheden en misverstanden

De meeste fotografen of licentienemers krijgen juridische problemen omdat er ofwel helemaal zonder licentie gebruik is gemaakt van een foto of omdat er misverstanden zijn ontstaan over de licentie. Meestal dacht de gebruiker, oprecht overigens, dat hij met die licentie veel meer kon doen met de foto, dan volgens de fotograaf mocht. Dat komt omdat de licentienemer niet dezelfde kennis en uitgangspunten heeft als de fotograaf. Door verwachtingen en aannames niet naar elkaar uit te spreken, ontstaan er misverstanden. Soms met langslepende rechtszaken tot gevolg. Vaak moet de rechter dan bepalen wat redelijk is, waardoor geen van de partijen tevreden naar huis gaat. Dat kan voorkomen worden door goede licenties af te geven.

Gebruiksrecht

Wanneer een ander de foto’s mag gebruiken, moeten daar wel duidelijke afspraken over gemaakt worden. De persoon of het bedrijf dat wil verveelvoudigen (exemplaren maken, maar ook wijzigingen aanbrengen) en openbaar wil maken (wil publiceren op een of meerdere platformen), moet daarvoor een gebruiksrecht krijgen. Dat noemen we een licentie.

Checklist licenties

Waar moet je aan denken bij het opstellen van een licentie of afspraken maken rond gebruik? Het is in elk geval belangrijk om zo zorgvuldig mogelijk te formuleren en zo gedetailleerd mogelijk afspraken te maken. Denk verder tenminste aan de volgende zaken:

Duur – Hoe lang mag het werk gebruikt worden? Is het voor één oplage drukwerk (en hoe groot is die oplage dan) of gaat het om online gebruik en moet de foto weer verwijderd worden wanneer die tijd verstreken is? Of mag het juist voor een bepaalde duur in al het drukwerk gebruikt worden?

Geografie – Mag de foto alleen in Nederland gebruikt worden of mag het ook elders gebruikt worden? Bij online gebruik zou het afgebakend kunnen worden door te zeggen dat het alleen gebruikt mag worden op Nederlandstalige websites of websites met een .nl extensie.

Platformen – Vaak wordt er in de afspraken vaag omschreven dat een werk ‘in print’ of ‘online’ gebruikt mag worden. Maar dat is niet specifiek genoeg. Omvat online gebruik ook het gebruik op bijvoorbeeld Facebook, waarbij de plaatser aan Facebook weer een licentie voor gebruik geeft? Betekent het dat de foto ook aan derden geleverd mag worden om bijvoorbeeld bij een artikel te plaatsen?

Wijzigen – Mag de foto gewijzigd worden? Dat kan zijn omdat er tekst overheen geplaatst moet worden voor een publicatie of omdat de verhoudingen wat aangepast moeten worden voor het medium waar het gebruikt zal worden, maar het kan ook zo ver gaan dat er veel photoshop werk bij aan te pas komt. Omschrijf duidelijk waar de grens ligt.

Voorkom algemene termen zoals ‘commercieel’ of ‘redactioneel’ of ‘rechtenvrij’. Wat dat voor de fotograaf is kan anders zijn dat wat de gebruiker daaronder verstaat. Je zult dat soort terminologie dus moeten definiëren en omschrijven.

Geef grenzen aan

Behalve omschrijven wat de afnemer juist wel met de foto mag doen, kan het verstandig zijn om ook aan te geven wat juist niet met de foto gedaan mag worden. Door beide te omschrijven, worden zo duidelijk mogelijke kaders geschept. Door die kaders is zowel voor de fotograaf als voor de gebruiker duidelijk waar de grenzen liggen.

Royalty Free?

Klinkt goed, royalty free. Dan hoeven er dus geen royalties betaald te worden? Sommige gebruikers denken dat de foto’s met een royalty free licentie ook echt gratis is. Dat betekent het natuurlijk niet. Het wil slechts zeggen dat er niet voor elk gebruik opnieuw betaald hoeft te worden. Er moet één keer betaald worden en vervolgens mag die licentienemer de foto blijven gebruiken. Deze naam zegt echter nog niets over de inhoud van de licentie. Dat kan per licentiegever verschillen. Net zoals royalty free ook niet betekent dat het niet in tijdsduur beperkt is. Ga je samenwerken met een beeldbank die dit soort licenties uit gaat geven, moet je dus eerst goed lezen hoe die licentie precies in elkaar zit. Doe in elk geval navraag.

Rights Managed

Hetzelfde probleem als met royalty free speelt ook met de rights managed licentie. Het geeft vooral aan dat het een wat beperkte licentie is. Soms zijn het standaard licenties, maar soms wil het vooral ook zeggen dat er heel precies afspraken gemaakt kunnen worden voor dat specifieke beeld. Ook hiervoor geldt dat de naam dus nog te weinig zegt over de inhoud en je moet weten waar je aan begint voor je foto’s onder zo’n licentie verkoopt of laat verkopen.

Rechten afkopen

Soms wordt er wel eens gesproken over het zogenaamd afkopen van rechten. Ook dit is een term die vaak voor verwarring zorgt. Voor de gebruiker betekent dit vaak dat zij het auteursrecht overnemen en dat ze ongelimiteerd gebruik mogen maken van de foto. Inclusief het ongelimiteerd wijzigen en bewerken van de foto, zonder voorafgaand overleg.

Rechtenvrij

Rechtenvrij is het laatste hardnekkige probleem dat leeft bij fotografen en licentienemers. Rechtenvrij bestaat namelijk niet. Een foto is nooit volledig vrij van rechten. Er kunnen tenslotte nog portretrechten op rusten of als er een merk op te zien is zal er met sommige publicaties rekening gehouden moeten worden met dat merkrecht. Bovendien blijft de maker altijd zijn persoonlijkheidsrechten houden. Elke fotograaf verstaat iets anders onder rechtenvrij. Formuleer daarom liever wat je daar precies onder verstaat, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan.

Ook interessant:
– Gratis foto’s en afbeeldingen
– Ook fotografen moeten aan consumentenrecht voldoen
– Help! Algemene voorwaarden
– Jouw foto in een advertentie, mag dat wel?
– Hoe kan ik auteursrecht op mijn teksten beschermen?