Auteursrecht en Portretrecht, wat is het verschil?
Het auteursrecht is het recht van de maker van een werk. Dat gaat dus over het recht op de creativiteit. Het portretrecht is het recht van de persoon die herkenbaar in een video of op een foto te zien is. Deze rechten kunnen elkaar wel eens in de weg zitten en dat zorgt voor verwarring.
Auteursrecht
Auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens beperkingen bij wet gesteld.
Nou, je voelt hem al aankomen, het portretrecht kan zo’n beperking op het auteursrecht zijn.
Het is dus de maker van de foto, video, illustratie of ander creatief werk die mag bepalen of en wie dat werk openbaar maakt (publiceert) en/of verveelvoudigt, zoals kopiëren, namaken of veranderen.
Zit in dat werk een portret verwerkt, dan kan het portretrecht mee gaan spelen.
Een portret dat in opdracht van de geportretteerde is gemaakt, mag de maker/auteursrechthebbende niet publiceren, zonder toestemming van de geportretteerde. Daarover moeten gezamenlijk afspraken worden gemaakt.
Je hebt als maker dan wel een auteursrecht, maar het portretrecht kan dat beperken.
Portretten die juist niet in opdracht worden gemaakt, mogen in de basis wel gepubliceerd worden. Dat mag alleen niet wanneer de geportretteerde een redelijk belang heeft om zich te verzetten tegen die openbaarmaking.
LawStories in je mailbox?
Portretrecht
Het portretrecht is het recht van de geportretteerde om, in sommige gevallen, de publicatie van het portret tegen te kunnen houden.
Het portretrecht is geen vetorecht.
Het portretrecht geldt in Nederland bovendien tot 10 jaar na het overlijden van de maker. Persoonsgegevens zijn al niet meer vanaf het moment van overlijden. De AVG is dus sowieso niet van toepassing. Het portretrecht beschermt in die zin vooral de eer en goede naam van een persoon.
Bij portretten in opdracht moeten er, zoals je gelezen hebt, onderling afspraken gemaakt worden. Bij portretten die niet in opdracht zijn gemaakt ligt het anders.
Er moet een belangenafweging gemaakt worden tussen het belang van de geportretteerde, meestal een privacy belang of het recht op eer en goede naam, en het recht van de partij die het portret openbaar wil maken, meestal de vrijheid van meningsuiting.
Bij de belangenafweging speelt vanalles een rol: gaat het om nieuws, of juist meer een reclame-uiting? Is het een neutrale afbeelding of is het eigenlijk al wat suggestief? In welke context wordt het geplaatst?
Als het belang van de geportretteerde het wint, beperkt dit de auteursrechten. De afbeelding, foto of video mag dan niet zomaar gepubliceerd worden.
Het kan dus zijn dat bijvoorbeeld een fotograaf of videograaf een licentie heeft gegeven om de foto of video te mogen gebruiken, maar dat de geportretteerde de publicatie toch nog tegen kan houden.
La casa de papel
In de Netflixserie La casa de papel worden maskers gebruikt die lijken op Dalí. Een parodie op het portretrecht, volgens de makers, dus toegestaan.
In het Nederlandse portretrecht bestaat er geen specifieke uitzondering voor de parodie. Dat iets grappig bedoeld is, kan natuurlijk wel meespelen in de belangenafweging.
In de Volkskrant las ik dat de Dalí Foundation vindt dat er inbreuk is gemaakt op de portretrechten van Dalí door de maskers. Volgens Nederlands portretrecht kan dat niet, omdat het portretrecht van Dalí al is komen te vervallen. Hij is immers overleden in 1989 en dat is ruim meer dan 10 jaar geleden.
De Dalí Foundation heeft bovendien geen auteursrecht of merkrecht op het uiterlijk van de kunstenaar. Ook op basis daarvan kunnen ze dus niet optreden tegen het gebruik van de maskers in de Netflix-serie.
Lees hierover meer in Spain’s News / NOS
Masker en kostuum tijdens Carnaval
De maskers die lijken op Dalí zijn overigens al jaren populair en ook gewoon in Nederland te koop. Voeg er een rode overall met capuchon aan toe en je hebt een La casa de papel kostuum voor carnaval.
Mag dat dan eigenlijk wel?
Zoals we nu weten is het portretrechtelijk geen probleem. Die maskers kunnen dus gewoon verkocht en gedragen worden. Dat wil nog niet zeggen dat het auteursrechtelijk ook mag.
De makers van La casa de papel hebben de maskers ook maar gewoon ingekocht. Daarom kunnen zij dus geen auteursrecht claimen. Maakt het toevoegen van een rode overall dan dat er een karakter is gecreëerd waarop auteursrecht rust?
Stel dat het wel zo is, dan mogen die kostuums dus niet zomaar gemaakt en verkocht worden. Er is toestemming van de maker nodig. Dat zal in dit geval dus niet zo ver gaan, maar als het gaat om bijvoorbeeld Marvel-karakters of Disney-figuren, dan rust daar vaak auteursrecht op en soms zelfs een merkrecht. Een producent mag deze kostuums niet maken zonder toestemming en een winkel mag het niet zomaar verkopen.
Je mag kostuums wel voor jezelf namaken. Dat valt namelijk onder de privékopie.
Meer weten over auteursrecht en portretrecht? Lees dan Wetboek voor Bloggers.
