AI en portretrecht: welke rechten heeft de geportretteerde?

Niet in opdracht gemaakt portret

Het portretrecht maak onderscheid tussen portretten die in opdracht of ten behoeve van de geportretteerde zijn gemaakt en portretten die niet in opdracht zijn gemaakt.

Wanneer je dus zelf een portret van iemand anders genereert met AI, zonder daar de geportretteerde bij betrokken te hebben, dan is het een niet in opdracht gemaakt portret.

Dat betekent dat er verdomd veel mag met een portret, omdat er dan geen contractuele afspraken zijn en ook de Auteurswet (waarin het portret is geregeld), geen extra rechten aan de geportretteerde toekent.

Belangenafweging: redelijk belang

Bij het gebruik van portretten die niet in opdracht zijn gemaakt moet een belangenafweging gemaakt worden. Het belang van de geportretteerde, het privacybelang, recht op een privéleven en eer en goede naam aan de ene kant en het belang van de andere partij om te publiceren, meestal de vrijheid van meningsuiting, aan de andere kant.

Als de uitkomst van die belangenafweging is dat de geportretteerde een redelijk belang heeft om zich tegen openbaarmaking te verzetten, dan mag dus ook een portret gemaakt met behulp van AI niet gepubliceerd worden.

Zijn deep fakes een redelijk belang?

Portretten die gemaakt of gemanipuleerd zijn met AI, waardoor van een persoon een andere indruk gewekt kan worden, kan een inbreuk op het portretrecht opleveren.

Van Welmoed Sijdsma, Op1 presentatrice, bleek bijvoorbeeld een pornofilm gemaakt te zijn, met behulp van deepfake. Je zou daardoor kunnen denken dat zij in een echte film heeft gespeeld. Daardoor wordt haar recht op eer en goede naam ernstig aangetast.

Ondanks dat het een deepfake of deepnude is, een portret gemaakt met AI, kan zij dus aanspraak maken op haar portretrechtrecht en de verspreiding verder verbieden en een schadevergoeding eisen.

Deepfakes zijn natuurlijk eigenlijk foto’s en video’s die liegen en dat kan een probleem zijn.

Lees over deepfakes ook bij Jarno Duursma, NPO Kennis, De Volkskrant

Sommige AI portretten zijn wel toegestaan

Dat een portret ‘nep’ is maakt nog niet dat het portret niet gepubliceerd of openbaar gemaakt zou mogen worden. Een tekening, schilderij of spotprent kun je immers ook nep noemen.

Een portret dat gemaakt is met behulp van AI, maar verder onschuldig is, zal daarom geen probleem opleveren. Het belang van de geportretteerde is dan niet groter dan dat van de partij die het publiceert.

Het hangt dus erg van de voorstelling van het portret af en in welke context het is gepubliceerd.

AI personage Zarya lijkt (te)veel op Zendaya Coleman

De strip Zarya of the Dawn is gemaakt met behulp van Midjourney. De portretten die daarin zijn gebruikt, zijn dus AI portretten. Het AI personage Zarya zou veel lijken op actrice Zendaya Coleman, bekend van Euphoria.

Een probleem hoeft dat echter niet te zijn. Het gaat immers nog steeds slechts om een karakter met een bepaald uiterlijk. Zolang dat karakter niet teveel gelinkt wordt aan de persoon op wie het lijkt en zo eventuele controversiële handelingen niet gelinkt worden aan de persoon op wie het AI karakter lijkt, dan is er niets aan de hand.

AI portretten geen andere beoordeling

Kortom: een portret gemaakt met AI kent geen andere beoordeling dan andere portretten.

De vraag blijft altijd eerst of het wel een portret is van een persoon en daarna moet vervolgens de belangenafweging gemaakt worden.

Op basis daarvan kan besloten worden of het portret inbreuk maakt op portretrecht of niet.

AI portretten en auteursrecht

Let wel op dat wanneer een AI portret gebaseerd is op een bestaand portret, dit inbreuk kan maken op het auteursrecht. Zo is een portretfoto naschilderen ook een inbreuk op auteursrecht, ook wanneer je dit ‘appropriation art’ noemt. Zo schilderde ook Iris van Dongen een fotoportret van Koning Willem Alexander, gemaakt door Koos Breukel, na.