Portretrecht: in opdracht
De meeste problemen ontstaan bij portretten die juist niet in opdracht zijn gemaakt. Maar hoe zit het dan wanneer er wel sprake is van een opdracht. En wanneer is er eigenlijk sprake van een opdracht? Voor juristen niet vaak een onderwerp van discussie, maar voor iedereen die dagelijks met portretten werkt wel handig om te weten.
Opdracht
Wanneer is er eigenlijk sprake van een opdracht? Daar is sprake van wanneer de geportretteerde zelf of iemand anders ten behoeve van deze geportretteerde, de opdracht heeft gegeven het portret te maken. Bij ten behoeve van iemand kun je bijvoorbeeld denken aan de ouders die opdracht geven het kind te fotograferen of een manager van een artiest die de opdracht geeft. Het portret moet in die zin voor de geportretteerde gemaakt worden. Niet voor iemand anders.
Voorbeelden
Bij een bruiloft maak je foto’s en portretten in opdracht van het bruidspaar en ten behoeve van hen. Je maakt wellicht ook foto’s en portretten van de gasten, maar ten behoeve van het bruidspaar. De portretten van de gasten zijn dus niet ten behoeve van deze gasten gemaakt. Het zijn dan niet in opdracht gemaakte portretten.
Je gaat de straat op en vraagt aan iemand of je van hem/haar een portret mag maken. Er is dan sprake van toestemming, niet van een opdracht.
Een krant, tijdschrift, televisieprogramma of iets dergelijks vraagt jou een portret te maken van iemand. Het portret komt dan ten goede aan dat medium, niet de geportretteerde. Dus geen opdracht in de zin van het portretrecht.
LawStories in je mailbox?
Portret
Er moet natuurlijk wel sprake zijn van een portret. Kortweg komt het er op neer dat je iemand moet herkennen in dat portret. En het moet wel een afbeelding zijn. Een stem is geen portret.
Hoe het portret gemaakt is, bijvoorbeeld als tekening, een foto, of bewegend op video, misschien wel als standbeeld, dat maakt allemaal niet uit. Het gaat om die herkenbaarheid.
Herkenbaar ben je vaak vooral door ogen. Maar soms ook door een houding, karakteristieke haardracht, opvallende oren etc..
Voorbeeld
Zo was er eens een fotoportret gemaakt van Katja Schuurman, zonder dat zij daar zelf voor nodig was. Lang, donker krullend haar, karakteristieke houding en een nagemaakt Gouden Gids pak, van achter gefotografeerd en ze leek sprekend op Katja Schuurman in de Gouden Gids reclame, waar ze van voren was gefotografeerd.
Recht Geportretteerde
Bij een portret in opdracht heeft de geportretteerde andere rechten dan bij een niet in opdracht gemaakt portret.
De geportretteerde mag het portret bijvoorbeeld verveelvoudigen. Een extra printje maken. De foto op zijn/haar telefoon zetten, canvas van laten drukken etc.
De geportretteerde mag het portret niet openbaar maken. Niet op Facebook plaatsen of op zijn/haar eigen website of in een etalage hangen bijvoorbeeld. Ze mogen het wel in kleine kring, aan wat vrienden en familie laten zien. Ook mag een fotoportret in een krant of tijdschrift openbaar gemaakt worden, zonder toestemming van de fotograaf.
Recht van de Maker
De maker, bijvoorbeeld fotograaf, tekenaar, beeldhouwer, blijft auteursrechthebbende van het portret. De maker mag dus openbaar making door de geportretteerde of een derde in de meeste gevallen verbieden. De maker mag in beginsel het portret wel verveelvoudigen. Meestal heeft dat echter weinig zin. De maker (en overigens ook derden) mogen het portret namelijk niet zonder toestemming van de geportretteerde openbaar maken. Ook niet opnemen in een portfolio dus. Hierover zul je afspraken moeten maken of in elk geval aan de geportretteerde toestemming moeten vragen voor de openbaar making. Maak wel duidelijke afspraken. Wees niet te voorzichtig. Onduidelijke afspraken kunnen tot rechtszaken leiden en dat kost geld. Dat wil je natuurlijk voorkomen.
Quitclaim
Een quitclaim, model release form of model vrijwaringsverklaring kan handig zijn. Of je nu een portret in opdracht maakt of niet. Je spreekt er in af waar het portret gepubliceerd mag worden. Daar kan de geportretteerde achteraf nooit meer bezwaar tegen maken. Te ruim formuleren is echter niet verstandig. De rechter zal zich dan afvragen of de geportretteerde bepaalde openbaar makingen wel redelijkerwijs had mogen verwachten. Vaak is dat niet het geval, wanneer er een te ruime formulering gebruikt is. Het kan helpen door te zeggen waar je het in elk geval niet voor zult gebruiken. Het beste is om dit op papier te laten ondertekenen. Dat is meer waard dan een e-mailconversatie of een digitale handtekening. Mocht er dan getwist worden of het formulier wel akkoord was, kun je het met die handtekening bewijzen.
Lees ook:
– Quitclaim
– Portretrecht
– Kun je nog onder een quitclaim uit?
– Auteursrecht, portretrecht en openbaarmaking door een hyperlink
