Vorige week kwam ik een prachtig voorbeeld tegen over portretrecht. Deze wilde ik jullie niet onthouden.
Waar ging het over? Een man, nogal groot van formaat, is met zijn Harley naar de Harley Davidson dag gegaan. Hemdje aan, leren vestje erover. Zijn hoofd en armen zijn helemaal vol getatoeëerd. Uitrustend op zijn motor wordt hij gefotografeerd. Deze foto verschijnt later in het boek Platter & Dikker waarbij de excessen van de welvaart onder de loep genomen worden. Een boek vol analyses, voorbeelden en meningen.
De betreffende man van de foto was daar niet zo blij mee. De foto, ach, die vond hij wel best. De context echter, waar deze in geplaatst was, beviel hem een stuk minder. Hij werd publiekelijk te schande gezet en belachelijk gemaakt! Dus vroeg hij de boeken uit de handel te halen of in elk geval de foto uit al die boeken te halen met daarbij nog schadevergoeding. Wat kwam daar van terecht?
Korte herhaling: portretrecht
Het portretrecht ken geen scherpe kaders. Lees hier uitgebreider over portretrecht. In dit geval was er sprake van een niet in opdracht gemaakt portret. Ook was er niet om toestemming gevraagd.
Kort gezegd gaat het er bij een niet in opdracht gemaakt portret erom of de de geportretteerde een redelijk belang heeft om de publicatie van die foto tegen te houden.
Of dat redelijk belang bestaat hangt niet alleen af van het belang van de geportretteerde, maar ook van het belang aan de andere zijde, bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting. Het is volledig afhankelijk van de situatie welk belang uiteindelijk als belangrijker uitvalt.
Openbaar en beledigend
De geportretteerde man voelde zich beledigd, omdat er in het boek met regelmaat negatief gesproken werd over zwaarlijvigheid en tatoeages. Nergens wordt er specifiek verwezen naar het portret. Ook wordt de naam van de man niet genoemd. Is dat voldoende om de foto in het boek te mogen houden? Nee. De context komt tenslotte wel erg overeen met de foto. Dat deze foto niet specifiek besproken wordt veracht het geheel wel.
Dat de man zich beledigd voelt is ook niet meteen reden om de foto maar uit het boek te verwijderen, maar het moet wel meegenomen worden in de afweging.
Wat ook meegewogen wordt is dat de foto in het openbaar werd gemaakt en niet in een meer beschutte (openbare) omgeving. De man wist dat hij door veel mensen gezien zou worden en wist ook dat de mogelijkheid bestond dat er foto’s gemaakt zouden worden. Zijn opvallende uiterlijk draagt daar aan bij. Het is voor hem natuurlijk heel vervelend dat hij zwaarlijvig is en daardoor opvalt. Dat opvallen vind hij kennelijk niet zo erg. Daar kiest hij door zijn tatoeages en kleding ook voor.
De uitspraak komt er uiteindelijk op neer dat de foto gewoon in het boek mag blijven. De foto is een natuurgetrouwe weergave van de situatie, de tekst die erbij hoort is weliswaar kritisch, maar wederom een beschouwing van de situatie. Zulke kritische noten mogen geïllustreerd worden met beelden, die eventueel als voorbeeld kunnen dienen.
Wat leren we hiervan?
De geportretteerde heeft geen vetorecht. Ook niet als deze persoon enigszins of in elk geval naar eigen mening (te) negatief geportretteerd wordt.
Alle factoren moeten meegenomen worden, waaronder de locatie waar gefotografeerd is, de wijze waarop de geportretteerde zichzelf presenteerde en waar en in welke context het portret gepubliceerd werd.
Afhankelijk van je eigen doel en belang zul je bij een claim van een geportretteerde af moeten wegen of je de discussie met de geportretteerde wenst aan te gaan of de publicatie zal verwijderen.
In dit geval stond de foto in een boek. Het zou erg duur zijn deze allemaal te vervangen. Alleen de foto uit het boek halen zou onmogelijk zijn. Daarbij waren de foto’s speciaal voor dit boek gemaakt. Dat is een situatie waarin je graag zou willen vechten om de foto in het boek te behouden.
Gaat het om een online publicatie en kan de foto eenvoudig door een andere vervangen worden, is het wellicht sneller en goedkoper om de foto te vervangen. Maar deze keuze verschilt uiteraard van geval tot geval.
Lees ook:
– De overval op een juwelier en het portretrecht
– Portretrecht
