Het omgekeerde monopolie in de fotojournalistiek
Dat er veel veranderingen zijn in hoe wij nieuws maken en tot ons nemen is wel duidelijk. Met de lancering van Scoopshot werden burgers ingezet om foto’s te leveren voor onder meer het gratis dagblad Metro. Dat fotojournalisten steeds minder betaalt krijgen voor hun beeld, is ook al een aantal jaren aan de gang. Je zult mij regelmatig horen zeggen dat een en ander een kwestie is van marktwerking, ondernemen, onderhandelen en eigen verantwoordelijkheid. Nu echter, lijkt er sprake van een omgekeerd monopolie.
Omgekeerd monopolie in de fotojournalistiek
Beeldredacties gaan alleen nog voor snel en goedkoop. Probleem is vooral, naar mijn idee, dat de fotobureaus, die namens de fotografen de foto’s aan de redacties verkopen, bereid zijn de foto’s voor een appel en een ei de deur uit te doen. Hoe goedkoper de foto, hoe meer foto’s het bureau weg moet zetten om nog rendabel te kunnen zijn. Ook dat kent een grens. Veel meer beeld zal er tenslotte niet geplaatst worden in de kranten en andere media, is mijn idee. Gedoemd om failliet te gaan, zou je zeggen.
Vooralsnog is er kennelijk veel aanbod aan foto’s, terwijl er maar weinig eindafnemers zijn. Het is daardoor niet de verkoper die de prijs bepaalt, zoals bijvoorbeeld de NS als praktisch monopolist een prijs op kan leggen. Het is juist de enkele afnemer die een prijs kan afdwingen. En niet alleen de prijs, maar ook licenties of soms zelfs overdracht van auteursrecht. Dat wil zeggen dat de afnemer zelfs af kan dwingen een licentie voor meermaal gebruik te krijgen, terwijl hij maar voor een enkel keer gebruik wil betalen bijvoorbeeld.
Bas de Meijer, fotojournalist, laat het er niet bij zitten. Novum mag zijn foto’s niet meer verkopen. Hij doet het zelf en onder eigen voorwaarden.
Voorwaarden en Auteursrecht
Van marketing heb ik eigenlijk geen verstand. Van de markt in de fotojournalistiek ook niet. Zelf de journalistieke foto’s gaan verkopen vind ik dapper. Misschien ook wel verstandig. Voor zover dat financieel verstandig is, willen fotografen uiteraard ook van de wurgcontracten en wurglicenties af. Zelf voorwaarden en licenties maken dus. Waar moet je dan op letten?
Met een beetje geluk kun je een foto aan meerdere partijen verkopen. Daar zijn twee zaken voor van uiterst belang: niet het auteursrecht overdragen en vervolgens geen exclusieve licentie verlenen. De licentie moet inhouden dat de foto slechts een maal gebruikt mag worden. Hoe dat gebruik er precies uitziet kan per medium verschillen. Een krant wordt maar één keer gedrukt. De volgende dag ligt er een nieuwe krant. Een online artikel blijft meestal gewoon online staan en schuift langzaam de diepte in. Om zoveel mogelijk werk te voorkomen is het verstandig een of meerdere standaard licenties klaar te hebben liggen waar enkel nog een omschrijving van de foto in hoeft en waar de naam van de afnemende partij in komt te staan. Dat kan prima online en via software gebeuren, om snelheid te kunnen behouden.
Heb je een zeer bijzondere foto gemaakt, dan heb je wellicht het geluk dat meerdere partijen de foto willen hebben of juist dat er een partij is die deze foto exclusief wil kunnen gebruiken. Eindelijk eens een mooier bedrag voor de foto. In het laatste geval kun je een exclusieve licentie afgeven. Dat wil zeggen dat je beloofd de foto niet aan een andere partij ter beschikking te zullen stellen. Verlies echter niet uit het oog wat je deze exclusieve partij aan rechten biedt, zoals formaat, oplage, duur van het gebruik etc.
Naast deze licenties is het handig algemene voorwaarden te hanteren. Hierin kun je alles opnemen dat bij elke afspraak en licentie weer terugkomt. Zeker online handig! Het werkt snel, er valt meestal niet over te onderhandelen en de koper raakt niet vermoeid door steeds terugkerende tekst bij de aankopen. Je hebt echter wel wat aan de hand wanneer blijkt dat jouw foto is door verkocht, langer is gebruikt dan afgesproken of op meer kanalen terug te vinden is dan de licentie toestaat.
Regel je bovenstaande niet, dan verkoopt de koper de licentie of het auteursrecht toch gewoon door? Komt jouw salaris alsnog uit op slechts die €4,- per foto… En daar valt niet van te leven.
Lees ook:
– Auteursrechtinbreuk. Eerst waarschuwen?
– Gebruik van foto’s, eerder geplaatst op social media, rechtmatig? – fotojournalistiek
– Zijn algemene voorwaarden verplicht?
