Bekendheid komt niemand zomaar aanwaaien. Zelfs dan moet je fans nog aan je gebonden weten te houden. Je wil tenslotte wel dat ze naar je concert komen, je nieuwe plaat kopen, zo veel mogelijk je muziek streamen of je merchandise aanschaffen. Social media is daar een belangrijke tool voor. Bijna niemand leest meer (ja, jij, deze blogpost nu), iedereen wil beeld zien. Dus posten ook artiesten foto’s van zichzelf op social media. Dat wordt ze niet altijd in dank afgenomen wanneer die foto niet met toestemming van de fotograaf wordt gepubliceerd.
Fotografen hebben auteursrecht
De makers van de foto’s, of ze nu amateurs of professionals zijn, hebben het auteursrecht op de foto.
Dat geeft ze het uitsluitend recht om de foto openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens beperkingen bij de wet gesteld.
Een beperking kan bijvoorbeeld het citaatrecht en soms ook het portretrecht zijn.
Muzikanten hebben portretrecht
Wie herkenbaar op de foto staat heeft portretrecht. Welk recht de geportretteerde precies heeft hangt, in Nederland, af van de situatie: is het portret in opdracht of ten behoeve van de geportretteerde gemaakt of niet?
Bij een portret in opdracht mag de geportretteerde het portret, zonder toestemming van de fotograaf, wel aan een krant of tijdschrift geven ter publicatie, mits de naam van de fotograaf er maar bij komt te staan. Is er geen sprake van een in opdracht van de muzikant gemaakt portret, zoals foto’s van concerten of foto’s die in opdracht van fotopersbureaus of tijdschriften zijn gemaakt, dan kan de geportretteerde alleen optreden tegen publicatie van zijn portret als hij/zij daar een redelijk belang bij heeft.
In geen geval heeft de geportretteerde een zelfstandig recht om de foto waar hij/zij op prijkt openbaar te maken.
Brian May poste een foto zonder credit
Brian May, guitarist van Queen, post regelmatig foto’s van anderen op zijn Instagramaccount. Meestal met een credit, maar een tag heb ik zelf nog niet gevonden. Je kunt dus niet doorklikken naar de maker.
Helaas ontbreekt soms zelfs de naamsvermelding. Daar werd hij door de fotografe op aangesproken. Hij reageerde daar echter niet op. De naamsvermelding kwam er ook niet alsnog bij te staan. Daarop diende ze een copyright infringement complaint in bij Instagram, waardoor de foto offline werd gehaald en het account van Brian May ook offline werd gehaald. Het kostte Brian May kennelijk 45 minuten om het weer recht te trekken en daar was hij woedend om.
Flauw genoeg heeft Brian May hier niet het recht om de foto op zijn Instagram te plaatsen. Al helemaal niet zonder naamsvermelding. Toestemming vragen was natuurlijk niet zo moeilijk geweest. Zou hem ook minder dan 45 minuten gekost hebben en de kans is groot dat de fotografe daar gewoon toestemming voor gegeven zou hebben, zelfs zonder daar een vergoeding voor te vragen.
Brian May klaagt erover dat de fotografe geld zou verdienen met deze foto en dus met het portret van Brian. Dat ze geld verdient met zijn bekendheid. Dat zou niet mogen. Andersom zou Brian May kennelijk wel geld mogen verdienen met de foto, die door werk en inspanning van de fotografe tot stand is gekomen, zonder dat de fotografe zelfs maar de credits daarvoor krijgt. Of Barbara Kremer er werkelijk geld mee verdiend heeft is overigens onduidelijk. Wellicht dat als Brian May en Barbara Kremer met elkaar in overleg waren getreden, ze allebei profijt hadden kunnen hebben van de foto.
Lees over dit voorval meer bij PetaPixel
Bruno Mars publiceerde een kinderfoto van zichzelf
Bruno Mars was als peuter en kleuter al een bekende Elvis-artiest. Een fotografe maakte van hem in 1989 of 1990 (het is maar of je Bruno Mars of de fotografe wil geloven) een foto van hem, als Elvis, in een auto. Deze publiceerde Bruno Mars afgelopen juni op zijn social media kanalen.
De fotografe is een rechtszaak tegen hem gestart, omdat de fotografe het auteursrecht heeft op de foto en Bruno Mars geen toestemming heeft gevraagd voor de publicatie ervan.
Het ziet er niet uit als een foto die in opdracht is gemaakt. Hoe Bruno Mars aan deze foto komt is onduidelijk.
Vanwege het auteursrecht van de fotografe mag hij echter de foto niet zonder toestemming publiceren. Hoe overdreven is haar claim? Ze is in elk geval al sinds 1986 fotografe. De foto is in elk geval ook te koop via Getty Images. Een standaardlicentie voor commercieel gebruik kost al €565,-.
Lees hierover meer bij The Daily Mail.
50 cent overkwam eerder hetzelfde
Ook Rapper 50 cent werd al eens aangesproken op het publiceren van een portret van hemzelf. Daarover schreef ik al in de blogpost: Rapper 50 cent aangeklaagd voor publiceren eigen foto.
Portret in opdracht van de muzikant
Is het portret in opdracht van de muzikant of ten behoeve van de muzikant gemaakt, dan mag de fotograaf de foto niet zomaar openbaar maken of verveelvoudigen en dus ook niet verkopen via een beeldbank bijvoorbeeld. De muzikant mag de foto alleen voor zichzelf verveelvoudigen. Dus een mooi printje maken voor aan de muur en voor in het plakboek dat moeder bijhoudt. Het portret mag met toestemming van geportretteerde wel gepubliceerd worden in een krant of tijdschrift, als de naam van de fotograaf er maar bij komt te staan.
Voor elk ander gebruik, of dat nu door de fotograaf of de muzikant is, moeten tussen hen afspraken gemaakt worden.
Niet in opdracht gemaakt portret
Is het portret niet in opdracht gemaakt, dan heeft de muzikant weinig te zeggen over wat er met het portret gebeurt. De muzikant heeft geen recht op die foto, zelfs niet om er een exemplaar van te ontvangen. Of het gepubliceerd mag worden hangt af van het redelijk (privacy) belang van de muzikant. Daarvoor maakt dus uit wat voor foto het is en waar en hoe het gepubliceerd wordt. Een gewone concertfoto bij een artikel over dat concert is niet zo’n probleem. Maar een foto die stiekem gemaakt is terwijl de muzikant de auto uitstapt en ergens een huis binnenglipt met daarbij een heel roddelartikel, zou wel problemen op kunnen leveren.
Commercieel Portretrecht
Overigens kan het wel zo zijn dat wanneer zo’n portret commercieel gebruikt wordt, bijvoorbeeld voor een advertentie, de geportretteerde een commercieel portretrecht heeft en de gebruiker van het portret ook een vergoeding aan de geportretteerde moet betalen.
Lees voor (Nederlandse) gevallen bijvoorbeeld deze blogposts:
- Portretrecht in Reclame: Van Gaal eist een ton
- Rapper 50 cent aangeklaagd voor publiceren eigen foto
- Picnic mocht lookalike van Max Verstappen niet in reclame gebruiken
- Schond Samsung het portretrecht van Péle?
- Richard Prince verkoopt Instagramfoto’s van anderen
