Een tijdje geleden schreef ik hoe je eenvoudig aan gratis foto’s kon komen. Maar, vroeg Meindert zich terecht af, “in hoeverre op de verschillende gratis stockfoto sites geen auteursrechtelijk beschermde foto’s geplaatst (kunnen) zijn.” Dat kan tenslotte ook iemand anders doen, die de beelden via Google gevonden heeft. Morgenavond speelt deze vraag ook in een aflevering van de Rijdende Rechter. Een fotograaf zag dat zijn foto gepubliceerd werd. Hier sprak hij de uitgever op aan. Die zegt de foto echter van een website met rechtenvrije foto’s gehaald te hebben en dus niet aansprakelijk te zijn.
Auteursrecht
Het auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een werk om dit werk openbaar te mogen maken of te verveelvoudigen. Gebruik van dit werk door een ander kan daarom alleen met toestemming van de maker van de foto, tenzij er sprake is van een uitzondering, zoals het citaatrecht.
Die toestemming zit vaak besloten in een vooraf afgegeven licentie. Zo zijn er de creative commons licenties, waarbij de werken gratis gebruikt mogen worden, binnen de vooraf afgegeven licentie. Daarnaast zijn er veel stocksites die ook wel eens gratis beelden aanbieden of waarbij je met een abonnement beelden kunt downloaden en gebruiken. Ook daar krijg je de beelden met een bepaalde licentie.
De vraag van Meindert, die ook in de Rijdende Rechter speelt, is hoe goed je kunt vertrouwen op dergelijke licenties?
Licenties
Met een licentie krijg je toestemming voor het gebruik van een werk. Hoe je het werk precies mag gebruiken, bijvoorbeeld of je het mag bewerken of dat je het op social media mag gebruiken, staat in de licentie beschreven. Jij als gebruiker krijgt deze licentie van het stockbureau of van de persoon die het werk onder creative commons heeft vrijgegeven. Zijn deze licenties te vertrouwen?
Creative Commons
Meestal worden creative commons licenties vrijgegeven door de makers zelf. Creatie Commons licenties kunnen niet aangepast worden. Daardoor weet je precies wat je krijgt.
Op bijvoorbeeld Flickr zie je echter wel eens beelden voorbijkomen die iemand niet zelf gemaakt heeft of waar bijvoorbeeld andere kunstwerken of merken op afgebeeld staan. Deze foto’s worden onder een creative commons licentie vrijgegeven, terwijl dat helemaal niet per definitie kan. Bij gebruik van een creative commons licentie raad ik je altijd aan om een screenshot van het werk met de licentie en de datum te maken. Zo kun je later aantonen onder welke licentie je het werk gekregen hebt.
Eigenlijk belooft de persoon die het werk onder creative commons vrijgeeft, dat je het werk gewoon kunt gebruiken en zij dus in staan voor de rechten. Als die belofte onterecht gedaan is zal de maker van het werk eerst bij de openbaar maker uitkomen. Vervolgens moet de gebruiker de licentiegever aanspreken op het verstrekken van de verkeerde licentie en de schade die daaruit voort is gevloeid.
Stockfotosites
In het geval van stockfotobureaus is er sprake van een tussenhandelaar, als het ware. Iemand biedt foto’s aan bij een stockbureau en het stockbureau geeft het weer vrij onder een bepaalde licentie. Deze stockbureaus sluiten met beide partijen een overeenkomst. Zo moeten mensen die beeldmateriaal aanleveren vaak een verklaring geven dat zij de auteursrechthebbende zijn en over de verplichte toestemming beschikken, zoals een modelvrijwaringsverklaring etc.
Lees de licentie goed. Meestal bieden stockfotosites de garantie dat de beelden gebruikt kunnen worden onder de licentie waaronder ze aangeboden worden. Maar soms sluiten ze wel de aansprakelijkheid uit, wanneer het beeld verkeerd gebruikt werd of het stockbureau het beeld toch niet onder die licentie uit had mogen geven.
Aansprakelijk voor gebruik
In eerste instantie is altijd de persoon die het beeld gebruikt aansprakelijk voor dat gebruik. Ongeacht de licentie. Gebruik je een beeld, ben je openbaar maker. De maker van een werk mag de openbaarmaker aanspreken op het verkeerd gebruik van een beeld.
Heb je echter een licentie voor dat beeld, dan kun je de licentiegever hier op aanspreken. Dat kan op twee manier: of er wordt eerst het een en ander afgehandeld tussen de auteursrechthebbende en de gebruiker en later lost de gebruiker dit weer op met de licentiegever, of, als er sprake is van een rechtszaak, kan de gebruiker de licentiegever in rechte betrekken. Dit laatste wil zeggen dat er als het ware een derde partij bij betrokken raakt en dat de schadevergoeding die de gebruiker aan de auteursrechthebbende zou moeten betalen, meteen doorgeschoven kan worden naar de licentiegever.
Schermen met een licentie
Wat je veel ziet gebeuren, zoals nu ook weer bij de Rijdende Rechter, is dat de gebruiker schermt met een bepaalde licentie. Zeer begrijpelijk, maar nauwelijks relevant. De auteursrechthebbende heeft daar geen boodschap aan. De licentie is tenslotte iets tussen de gebruiker en de licentiegever. Daar staat de auteursrechthebbende buiten.
Zie je het al voor je? Fotograaf ontdekt een inbreuk en spreekt de gebruiker aan. Gebruiker schermt met een licentie. Fotograaf gaat naar licentiegever en licentiegever schermt met een overeenkomst met de leverancier van het beeld. Stel dat die leverancier ook weer een tussenhandelaar is, dan moet je nog een laag dieper gaan. Tsja, dan heb je die allerlaatste er misschien wel op aangesproken, maar is de inbreuk nog niet opgelost en eigenlijk is dat het belangrijkste.
De auteursrechthebbende mag daarom altijd de persoon of het bedrijf aanspreken dat een inbreuk heeft gemaakt. Als die persoon of dat bedrijf denkt het goed geregeld te hebben, moeten zij de schade maar verhalen op de licentiegever. Kortom, het kan een hele keten van aansprakelijkheden worden.
Zie tot en met dinsdag 1 april 2014 ook deze pagina met een beschrijving van de zaak.
Lees ook:
– Auteursrecht: Creative Commons
– Collages en samengestelde blogs, wat mag er van het auteursrecht?
– Gratis beelden via Getty Images
– Bloggen met Curated Content
– Embedden content nu toch toegestaan?
photo credit: Horia Varlan via photopin cc
