Een tijdje geleden schreef ik hoe je eenvoudig aan gratis foto’s kon komen. Maar, vroeg Meindert zich terecht af, “in hoeverre op de verschillende gratis stockfoto sites geen auteursrechtelijk beschermde foto’s geplaatst (kunnen) zijn.” Dat kan tenslotte ook iemand anders doen, die de beelden via Google gevonden heeft. Morgenavond speelt deze vraag ook in een aflevering van de Rijdende Rechter. Een fotograaf zag dat zijn foto gepubliceerd werd. Hier sprak hij de uitgever op aan. Die zegt de foto echter van een website met rechtenvrije foto’s gehaald te hebben en dus niet aansprakelijk te zijn.
Auteursrecht
Het auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een werk om dit werk openbaar te mogen maken of te verveelvoudigen. Gebruik van dit werk door een ander kan daarom alleen met toestemming van de maker van de foto, tenzij er sprake is van een uitzondering, zoals het citaatrecht.
Die toestemming zit vaak besloten in een vooraf afgegeven licentie. Zo zijn er de creative commons licenties, waarbij de werken gratis gebruikt mogen worden, binnen de vooraf afgegeven licentie. Daarnaast zijn er veel stocksites die ook wel eens gratis beelden aanbieden of waarbij je met een abonnement beelden kunt downloaden en gebruiken. Ook daar krijg je de beelden met een bepaalde licentie.
De vraag van Meindert, die ook in de Rijdende Rechter speelt, is hoe goed je kunt vertrouwen op dergelijke licenties?
Licenties
Met een licentie krijg je toestemming voor het gebruik van een werk. Hoe je het werk precies mag gebruiken, bijvoorbeeld of je het mag bewerken of dat je het op social media mag gebruiken, staat in de licentie beschreven. Jij als gebruiker krijgt deze licentie van het stockbureau of van de persoon die het werk onder creative commons heeft vrijgegeven. Zijn deze licenties te vertrouwen?
Creative Commons
Meestal worden creative commons licenties vrijgegeven door de makers zelf. Creatie Commons licenties kunnen niet aangepast worden. Daardoor weet je precies wat je krijgt.
Op bijvoorbeeld Flickr zie je echter wel eens beelden voorbijkomen die iemand niet zelf gemaakt heeft of waar bijvoorbeeld andere kunstwerken of merken op afgebeeld staan. Deze foto’s worden onder een creative commons licentie vrijgegeven, terwijl dat helemaal niet per definitie kan. Bij gebruik van een creative commons licentie raad ik je altijd aan om een screenshot van het werk met de licentie en de datum te maken. Zo kun je later aantonen onder welke licentie je het werk gekregen hebt.
Eigenlijk belooft de persoon die het werk onder creative commons vrijgeeft, dat je het werk gewoon kunt gebruiken en zij dus in staan voor de rechten. Als die belofte onterecht gedaan is zal de maker van het werk eerst bij de openbaar maker uitkomen. Vervolgens moet de gebruiker de licentiegever aanspreken op het verstrekken van de verkeerde licentie en de schade die daaruit voort is gevloeid.
Stockfotosites
In het geval van stockfotobureaus is er sprake van een tussenhandelaar, als het ware. Iemand biedt foto’s aan bij een stockbureau en het stockbureau geeft het weer vrij onder een bepaalde licentie. Deze stockbureaus sluiten met beide partijen een overeenkomst. Zo moeten mensen die beeldmateriaal aanleveren vaak een verklaring geven dat zij de auteursrechthebbende zijn en over de verplichte toestemming beschikken, zoals een modelvrijwaringsverklaring etc.
Lees de licentie goed. Meestal bieden stockfotosites de garantie dat de beelden gebruikt kunnen worden onder de licentie waaronder ze aangeboden worden. Maar soms sluiten ze wel de aansprakelijkheid uit, wanneer het beeld verkeerd gebruikt werd of het stockbureau het beeld toch niet onder die licentie uit had mogen geven.
Aansprakelijk voor gebruik
In eerste instantie is altijd de persoon die het beeld gebruikt aansprakelijk voor dat gebruik. Ongeacht de licentie. Gebruik je een beeld, ben je openbaar maker. De maker van een werk mag de openbaarmaker aanspreken op het verkeerd gebruik van een beeld.
Heb je echter een licentie voor dat beeld, dan kun je de licentiegever hier op aanspreken. Dat kan op twee manier: of er wordt eerst het een en ander afgehandeld tussen de auteursrechthebbende en de gebruiker en later lost de gebruiker dit weer op met de licentiegever, of, als er sprake is van een rechtszaak, kan de gebruiker de licentiegever in rechte betrekken. Dit laatste wil zeggen dat er als het ware een derde partij bij betrokken raakt en dat de schadevergoeding die de gebruiker aan de auteursrechthebbende zou moeten betalen, meteen doorgeschoven kan worden naar de licentiegever.
Schermen met een licentie
Wat je veel ziet gebeuren, zoals nu ook weer bij de Rijdende Rechter, is dat de gebruiker schermt met een bepaalde licentie. Zeer begrijpelijk, maar nauwelijks relevant. De auteursrechthebbende heeft daar geen boodschap aan. De licentie is tenslotte iets tussen de gebruiker en de licentiegever. Daar staat de auteursrechthebbende buiten.
Zie je het al voor je? Fotograaf ontdekt een inbreuk en spreekt de gebruiker aan. Gebruiker schermt met een licentie. Fotograaf gaat naar licentiegever en licentiegever schermt met een overeenkomst met de leverancier van het beeld. Stel dat die leverancier ook weer een tussenhandelaar is, dan moet je nog een laag dieper gaan. Tsja, dan heb je die allerlaatste er misschien wel op aangesproken, maar is de inbreuk nog niet opgelost en eigenlijk is dat het belangrijkste.
De auteursrechthebbende mag daarom altijd de persoon of het bedrijf aanspreken dat een inbreuk heeft gemaakt. Als die persoon of dat bedrijf denkt het goed geregeld te hebben, moeten zij de schade maar verhalen op de licentiegever. Kortom, het kan een hele keten van aansprakelijkheden worden.
Zie tot en met dinsdag 1 april 2014 ook deze pagina met een beschrijving van de zaak.
Lees ook:
– Auteursrecht: Creative Commons
– Collages en samengestelde blogs, wat mag er van het auteursrecht?
– Gratis beelden via Getty Images
– Bloggen met Curated Content
– Embedden content nu toch toegestaan?
photo credit: Horia Varlan via photopin cc
About Charlotte Meindersma
Als fotograaf begrijp ik beide partijen. Als fotograaf zijnde zie je inbreuk op je materiaal. Als gebruiker denk je dat je goed zit maar krijg je achteraf een claim aan je broek. Maar hoe kun je jezelf als gebruiker van een foto nu echt goed indekken? Uit je verhaal trek ik voorzichtig de conclusie dat dit eigenlijk nooit kan.
En dan kom je automatisch in de discussie hoe bijvoorbeeld een Facebook met licenties omgaat. Zij zeggen doodleuk dat geüploade foto’s hen automatisch het echt geven tot gebruik op andere locaties. En wat als ik een klant een beperkte licentie geef en deze de foto’s op Facebook plaatst en Facebook ze voor andere doeleinden gebruikt?
Nou ja, contracten geven je de zekerheid dat je uiteindelijk nooit schade zult lijden. Al moet je dus wel opletten dat die aansprakelijkheid niet uitgesloten wordt. Vooral wanneer je buitenlandse bronnen gebruikt.
Als fotograaf moet je inderdaad een duidelijke licentie hebben en geven. Als iemand de foto’s dan toch buiten deze licentie gebruikt, kun je ze daar op aanspreken en schadevergoeding vorderen. De keuze is aan jou. Ik denk wel dat je altijd moet handhaven. Eventueel zonder schadevergoeding. Mensen, ook ondernemers/professionals, denken namelijk dat ze beeld gewoon mogen gebruiken, want ‘iedereen doet het’ etc.
Ik vond het vanavond een mooie uitzending van De Rijdende Rechter (http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1408366). Was helder en duidelijk! Nog bedankt voor je tip, Charlotte!
Hopelijk opent dit voor veel mensen nu de ogen. In elk geval zijn er nu meer mensen gewaarschuwd. Wanneer iemand (persoon, bedrijf of overheid) een door een ander gemaakte foto wil gebruiken zal hierop in de meeste gevallen auteursrecht rusten en vooraf toestemming van de fotograaf gevraagd moeten worden. In elk geval zal vrijwel altijd de naam van de betrokken fotograaf bij de foto vermeld moeten worden.
Bij publicaties in kranten, magazines, nieuwsbrieven en op websites let ik steeds op de naamsvermelding van de fotograaf. Het is bedroevend te constateren dat dit in de praktijk nog te weinig gebeurt. Overigens gaat het bij kranten en de grotere tijdschriften over het algemeen wel goed.
Als fotograaf ben ik helaas nogal wat tijd kwijt met het opsporen van onrechtmatig gepubliceerde foto’s van mij op het internet. Gelukkig biedt Google Afbeeldingen mij hierbij goede zoek- én vindmogelijkheden. Wanneer ik er vervolgens met de betrokken inbreukpleger niet uitkom kan ik als lid van de NVF (Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten – een onderdeel van de NVJ) terugvallen op de deskundige juridische (rechts)hulp van de juristen en advocaten van de NVJ. Dit heeft mij inmiddels de nodige schadevergoedingen opgeleverd!
Charlotte, dankjewel,
Ik heb met veel aandacht jouw artikel gelezen. De uitzending is net afgelopen. De uitspraak van onze parmatige Mr. Visser lag inderdaad wel voor de hand, maar hij weet dit kleine leed helder en eenvoudig uit te leggen.
Het bewijst maar weer hoe belangrijk goede afspraken zijn alleen en alleen via goede schriftelijke vastlegging ook rechtsgeldig is. Wat ik als professioneel creatief wel regelmatig moet doen is kiezen tussen creative commons en het Nederlands Auteursrecht. Voor online te publiceren werk kies ik, om verwarring zoveel mogelijk te voorkomen, voor een zeer beperkende vorm van cc. Maar handhaving van onrechtmatigheden lijkt mij echter tijdrovend en lastig. Met cc heb ik zoiets ook nog niet hoeven meemaken.
Ik maak nog wel eens mee dat zelfs vakbekwame professionals maar weinig besef hebben wat wel of niet de gebruikelijke manier is om auteursrechtelijke zaken, zoals licenties, te regelen en te respecteren. En nota bene is mij dat – letterlijk vanavond – dan weer eens zeer helder geworden…
Want wat moet je doen als je na afronding van werkzaamheden keurig een overeenkomst opstelt om duidelijk aan te geven welk deel van mijn, auteursrechtelijk beschermd werk voor een hele kleine, niet financiële tegenprestatie, geheel vrijblijbvend, mag worden gebruikt en welk deel niet. De overeenkomst stuur je twee keer netjes aangetekend op. De adresgegevens kloppen, maar de post komt retour afzender. Om het volgende: de aangetekende post wordt gezien als een juridische benadering. Vervolgens verzend ik die overeenkomst ook per mail, maar zonder inhoudelijke respons. Hoe los je dit op?
Als het goed is krijg ik morgen van de NCRV de Wedstrijdvoorwaarden die golden en kan ik daar nog eens een blog over schrijven.
Kun je aangeven waarom je het idee hebt te moeten kiezen tussen het Nederlandse auteursrecht en CC? In principe is CC een licentie die binnen het Nederlandse auteursrecht geldig is, maar misschien bedoel je juist dat je liever helemaal geen licentie zou geven?
Wat betreft de contracten:
De mail is goed. Vraag vooral om akkoord. De papieren versie kun je natuurlijk ook in tweevoud per gewone post opsturen. Vraag vriendelijk of ze er een willen ondertekenen en terugsturen voor jouw ‘administratie’.
Hi Charlotte,
Ik gebruik CC vanwege het internationale karakter voor werk dat internationaal en vooral digitaal gepubliceerd wordt. Ik geef het liefst juist wel een licentie, maar wel eentje die niet toelaat het commercieel te exploiteren; netjes vragen moet ik namelijk ook.
Dankjewel voor jouw inhoudelijke reactie. Hopelijk komen wij / kom ik er zo netjes uit.
D!
Ah, op die manier! CC licenties zijn voor het begrip inderdaad wel makkelijk, al is het eigenlijk een voorwaarde dat je geen geld voor je werk ontvangt. Maar je kunt een eigen licentie er natuurlijk wel op baseren. Het auteursrecht is internationaal redelijk goed geregeld
@David,
In het filmpje kwam het ook naar voren dat iemand zijn foto’s gratis ter beschikking stelde nadat hij er voor betaald was. Wat er echter niet bij verteld was is hoe hij dit deed en hoe dit verder tot stand was gekomen met zijn opdrachtgever.
Met name dat laatste ben ik benieuwd naar. Je klant betaald voor je foto’s. En nadat jij ze aan hem geleverd hebt, stel je ze gratis ter beschikking aan anderen. Hoe ervaart je klant dat? Voelt hij zich niet bekocht daarna?
Er wordt al jaren geschreeuwd om een vernieuwing van de auteursrechtenwet. Dit lijkt een variant daarop. Maar ben heel benieuwd naar de achterliggende gedachte, werkwijze en ervaringen ervan.
Hi Jules,
Lastige vraag, omdat ook ik niet weet hoe een en ander is afgesproken. Er hangt namelijk veel van af om te bepalen of deze fotograaf wel of niet netjes heeft gehandeld. Als bijvoorbeeld ook andere commerciële partijen, in het ongunstigste geval concurrenten van de opdrachtgever, gratis gebruik mogen maken van dezelfde foto’s, dan is die fotograaf op z’n minst slim bezig.
Ik ben geen jurist. Wat ik wel kan zeggen dat ik het Nederlands Auteursrecht als duidelijk, logisch, modern en zorgvuldig ervaar. Bij de totstandkoming hiervan, nu bijna een eeuw geleden, werd deze zo ingericht dat er ruimte is voor modernisering.