Auteursrecht: alles zullen we eerlijk delen, ik een beetje meer dan jij
Houden sommige fotografen een verdienmodel over aan het opsporen van inbreuken op hun auteursrecht? Ja. Zijn er instagrammers die zonder te betalen en zonder toestemming foto’s gebruiken en daar een verdienmodel van maken? Ja.
Over wat deze fotografen doen wordt moord en brand geschreeuwd, terwijl toegejuicht wordt hoe sommige mensen geld verdienen met werk van een ander. De wereld op z’n kop. Het is een deeleconomie. We moeten alles kunnen delen. Kennelijk ook de inkomsten: ik een beetje meer dan jij. Het lijken de gebruikers te zijn die de taart mogen snijden én als eerste een stukje mogen kiezen.
“We gaan niet betalen voor het gebruik van foto’s”
De 15-jarige Max verveelde zich. Hij begon een Instagram account met een afbeelding die hij elders gevonden had. Hij kreeg veel likes. Daarover vertelde hij zijn vriend Stijn. Samen zette ze vervolgens meerdere Instagram-accounts op. Ongeacht of ze het zelf een interessant onderwerp vonden. Als ze er maar veel likes mee konden krijgen. Geen eigen content dus, alleen foto’s van andere Instagram-accounts of van elders geplukte foto’s. Ze vragen nooit om toestemming. En ze betalen ook niet voor de foto’s. Naamsvermelding proberen ze soms wel te doen. Inmiddels is het zo’n succes dat adverteerders zich hebben gemeld, meerdere vrienden helpen bij het in stand houden en vullen van alle accounts en ze zo veel geld verdienen dat ze een BV hebben opgericht.
“Het enige dat ze daarvoor hoeven te doen is Instagram afspeuren naar mooie plaatjes en die goed rubriceren”
“Het helpt dat foto’s die op Instagram worden gedeeld in principe gratis voor iedereen beschikbaar zijn. Stijn en Max zorgen er zoveel mogelijk voor dat iedere foto van een credit van de fotograaf wordt voorzien. […] We gaan niet betalen voor het gebruik van foto’s en de meeste mensen vinden het ook alleen maar leuk als hun foto gepubliceerd wordt, want dat betekent meer aandacht.” Zo lees ik in een artikel van Tubantia via Blendle (€)
Lees ook ‘Zo kun je (il)legaal geld verdienen met Instagram‘
LawStories in je mailbox?
Foto’s niet gratis beschikbaar
Ik heb het al vaak gezegd, maar ik herhaal het nog maar een keer:
Wat op het internet te vinden is, is niet altijd gratis. Over het algemeen rust er auteursrecht op afbeeldingen.
Nou ja, je kunt het vaak gratis lezen of bekijken. Je mag het soms downloaden voor eigen gebruik. Maar gratis hergebruiken, delen zonder deelknop of zonder toestemming. Het werk wijzigen. Het mag echt niet zomaar.
@CharlottesLaw @fokkesukke wat heel veel gebeurt is dat onze naam eruit gecropt of gepoetst wordt. Maar meestal niet commercieel.
— Evert Kwok (@evertkwok) February 16, 2017
Wat is naamsvermelding waard?
Veel mensen denken te kunnen betalen met naamsvermelding. Dat levert namelijk extra naamsbekendheid op en stimuleert de verkoop. Nou ja, niet de verkoop van de werken zoals die nu zonder toestemming en betaling zijn gebruikt dus. Welke verkoop dan eigenlijk wel? Naamsvermelding kan zeker bijdragen aan de verkoop van diensten en producten en het helpt soms bij de naamsbekendheid. Toch, op het moment dat er extra betaald moet worden voor een licentie waarbij het niet nodig is om de maker te vermelden of wanneer een inbreukmaker ook een vergoeding moet betalen omdat naamsvermelding ontbreekt, zou die betaling opeens onterecht zijn.
Ehm, maar vond je eerder niet dat je met naamsvermelding kon betalen? En dus dat naamsvermelding iets waard is en kennelijk om te zetten is in geld? Juist ja, als die naamsvermelding ontbreekt, moet je daar dus ook voor betalen.
@FreekUijen Ja, wie weet, maar als je zo redeneert zouden we alle publicaties gratis moeten doen.
— Fokke & Sukke (@fokkesukke) February 16, 2017
Gratis reclame
Er is een verschil tussen extra aandacht voor een fotograaf of gratis reclame voor een product of bedrijf. Als iemand een foto deelt van een etui of schoolagenda van Fokke & Sukke, dan zullen zij daar blij mee zijn. Dat laat zien welke producten er beschikbaar zijn en het stimuleert inderdaad de verkoop. Maar als iemand telkens alle cartoons zou delen, worden juist de ‘het afzien van [jaartal’ boeken van Fokke & Sukke minder verkocht. Het werk is immers al gratis beschikbaar, waarom zou je het dan nog kopen?
Zo is een Instagram-account over luxe zaken heel leuk, omdat mensen daardoor misschien een hotel of resort ontdekken en dat hun volgende vakantiebestemming gaat worden. Het helpt mensen producten en diensten te ontdekken. Daar zullen die bedrijven inderdaad wel blij mee zijn. Daarmee verkopen ze misschien meer of krijgen ze in elk geval meer aandacht.
Maar wat heeft een fotograaf daaraan? Zijn werk is juist die foto? Als mensen de foto al digitaal hebben, hoeven ze hem niet meer te kopen. De fotograaf verkoopt niets anders dan (licenties op) de foto’s. Normaal zou er juist voor het gebruik van de foto betaald moeten worden. Die wordt nu gratis gebruikt. Dat levert dus niets op, maar zorgt juist voor schade. De fotograaf loopt er een verkoop door mis.
Verdienmodel
De twee pubers betalen dus niets voor het gebruik van de foto’s. Daar doen ze immers niet aan.
Ze verdienen echter wel geld, juist door het gebruik van die foto’s. Je weet wel, die foto’s waarvoor ze niet eens om toestemming hebben gevraagd.
Als zij toch wel geld mogen verdienen met die foto’s, waarom mag de oorspronkelijke maker dat dan niet? Waarom zouden zij de foto’s gratis mogen gebruiken, om er vervolgens geld mee te mogen verdienen? Is dat de deeleconomie? Is dat eerlijk? En eerlijk voor wie dan eigenlijk.
Goed verdienmodel.
Lees ook ‘Auteursrecht en Instagram, gaat dat wel samen?‘
Recht op schadevergoeding
Bij een inbreuk op het auteursrecht heeft de maker recht op schadevergoeding. De maker hoeft dat niet te eisen, maar mag dat wel. Er zijn genoeg makers die er niet zo moeilijk over doen als het gebeurt en vragen vervolgens alleen om het werk offline te halen of juist de naam van de maker er nog bij te vermelden.
Dat betekent dus in elk geval recht op misgelopen licentie-inkomsten. Dat is het bedrag dat anders ook betaald had moeten worden tenslotte. Als onderdeel van die licentie is dat er naamsvermelding geplaatst moet worden, maar die naamsvermelding nu ontbreekt, mag daarvoor ook een vergoeding gevraagd worden. Daarnaast heeft de maker ook nog het recht zich te verzetten tegen wijziging en verminking van het werk. Als daar sprake van is, kan dus ook daar nog een schadevergoeding voor gevorderd worden. Is dat een verdienmodel of is dat gewoon eerlijk betaald krijgen voor het gebruik van werk? Laten we wel wezen: als er nou gewoon om toestemming zou zijn gevraagd vooraf, hadden er afspraken gemaakt kunnen worden. Dan was het werk misschien niet aangepast, zou de naam er gewoon bij vermeld hebben gestaan en zou dus alleen een vergoeding voor de licentie betaald hoeven worden.
Het is de verantwoordelijkheid van de gebruiker om dit (vooraf) te regelen. Doe je dat niet, zul je soms op je blaren moeten zitten.
Lees ook ‘Wat is een redelijke schadevergoeding‘ / ‘Tarieven FotoAnoniem zijn normale schadevergoeding‘
@CharlottesLaw ik vraag alsnog naamsvermelding. of dat ze hun leven beteren. gaat meestal goed. wel vermoeiend 🙂
— Evert Kwok (@evertkwok) February 16, 2017
Niet commercieel gebruik
Commercieel gebruik of niet, dat doet er niet toe in het auteursrecht. Een inbreuk is een inbreuk. Als je geen toestemming hebt en niet gebruik hebt gemaakt van een beperking uit de wet, moet je gewoon schadevergoeding betalen. Een schoolboek kost toch ook gewoon geld, waarom zou het opeens gratis zijn als je het digitaal gebruikt? Een goed doel heeft toch ook personeel in dienst om fondsen te werven en folders en websites te ontwerpen? Waarom zou een fotograaf, illustrator, cartoonist, componist, artiest of een andere maker dan wel gratis werk moeten inleveren, zonder dat dit gezamenlijk is overlegd?
Wellicht valt er te twisten over deze regel en zou in sommige gevallen werk wel zonder toestemming gratis gebruikt moeten kunnen worden. Een soort verruiming van het citaatrecht. Maar in elk geval niet als het iets bedrijfsmatigs is of op een wijze waardoor er (indirect) geldt wordt binnengehaald. Bovendien is dit een andere discussie en werkt het (Europees) auteursrecht nog niet op deze manier.
Lees ook ‘Wanneer is er sprake van commercieel gebruik?‘
@fokkesukke Ik gebruik soms een cartoon van jullie in een presentatie. Moet ik nu ook dokken, of zien jullie dit als reclame? @evertkwok
— Frank van Dam (@fietsenmetfrank) February 16, 2017
@SebasBreedveld Is gewoon commercieel. Net als Goede Doelen. Het heeft altijd een PR-achtige functie. Zie: punt 8 https://t.co/dWrARpLUwC
— Fokke & Sukke (@fokkesukke) February 16, 2017
Informeren en om toestemming vragen
Wat zou de markt nú al kunnen doen, zonder dat daar nieuwe technieken voor nodig zijn en zonder dat er een wetswijziging nodig is.
Het zou mooi zijn als makers en auteursrechthebbende al zo veel mogelijk zouden kunnen informeren over hoe zij denken over het delen van hun content. Denk bijvoorbeeld aan de pagina’s die Fokke & Sukke en Loesje daarover op hun site hebben staan. Het is verstandig als de basisregel ook op de social media accounts te vinden is. Delen via deelknoppen mag natuurlijk altijd, maar downloaden of een screenshot maken en het elders weer publiceren niet. Ook als je helemaal geen toestemming geeft voor hergebruik, helpt het om daarover te informeren. Daar kunnen natuurlijk ook Creative Commons licenties voor gebruikt worden!
Als de gebruikers zich vervolgens houden aan wat de maker of auteursrechthebbende heeft medegedeeld over het gebruik van de werken, dan gaat het goed. Als er niets is medegedeeld dan kan de maker alsnog om toestemming vragen of moet er besloten worden het werk helemaal niet te gebruiken.
Lees ook ‘Auteursrechtsmoesjes: Social Media‘
Andere oplossingen
Goed, het is geen oplossing voor binnen social media, maar wel wanneer je social media content of andere content op een website wil gebruiken: embedden. Je verplaatst de content dan niet, maar laat het wel zien op je eigen website. Let wel op dat je niet (meer) illegaal geuploade content mag embedden, als je wil embedden met een winstoogmerk.
Daarnaast is citeren vaak een oplossing. Misschien niet op Twitter, omdat je daar maar 140 tekens tot je beschikking hebt, maar op Instagram, Facebook en Pinterest kun je wel veel meer tekst kwijt. Let wel op dat je aan alle 5 criteria voldoet. Alleen mooie plaatjes delen mag dus niet. De afbeelding moet een soort van ‘nodig’ zijn voor de tekst die erbij hoort.
Lees ook ‘Wanneer is een beeldcitaat toegestaan‘
