Plagiaat door Van Dongen op foto Breukel?
Een foto van Koos Breukel met daarnaast de ‘schets’ van Iris van Dongen, waarmee ze de prijs van het Mondriaan Fonds won om een nieuw staatsieportret van ZKH Koning Willem-Alexander te maken. Koos Breukel vond dat zijn foto was nageschilderd door Iris van Dongen en dat er daarmee sprake was van een inbreuk op auteursrecht.
Iris van Dongen
Iris van Dongen leverde twee schetsontwerpen in. Een daarvan is veelvuldig in het nieuws geweest en is ook te vinden in het persbericht op de website van het Mondriaan Fonds. In een document van het Mondriaan Fonds valt te lezen dat het meest gepubliceerde schetsportret is gemaakt naar aanleiding van een foto van Rineke Dijkstra en dat het andere schetsportret is gemaakt aan de hand van een foto van Koos Breukel. Overigens lijkt wat mij betreft het andere portret vooral op een foto van Jeroen van der Meyde. Haar excuus is overigens dat alle deelnemers ‘Google-pictures’ hebben gebruikt. Aan Trouw vertelt Van Dongen dat ze dat door de tijdsdruk is vergeten contact op te nemen met Koos Breukel.
De jury had het volgende commentaar op de schetsontwerpen van Van Dongen:
Iris van Dongen (Tilburg, 1975) heeft twee schetsontwerpen gemaakt vanuit verschillende standpunten: een vriendelijke koning die de kijker recht aankijkt en een formeel portret van de koning in functie of althans: in een statiger pose en ceremonieel gekleed, voorzien van koninklijke onderscheidingen. In het definitieve staatsieportret wil Van Dongen beide standpunten laten samensmelten. Het comité is onder de indruk van de vaardigheid en diepzinnigheid waarmee de portretten in pastel en houtskool zijn opgezet en van de treffende, doorwrochte wijze waarop beide standpunten zijn uitgewerkt. De verwachting is dat Koning Willem-Alexander in het uiteindelijke portret als een toegankelijke koning verschijnt in de context van historische verwijzingen. Interessant is de wijze waarop de plasticiteit van de geportretteerde zich verhoudt ten opzichte van de decoratieve achtergrond.
LawStories in je mailbox?
Koos Breukel
Koos Breukel zegt dat er plagiaat is gepleegd. De auteursrechten van deze foto heeft hij niet overgedragen aan de RVD. Van Dongen had daarom toestemming moeten vragen, zegt Breukel. En hij had mee willen delen in de winst. Daarbij zou Breukels naam nooit genoemd zijn, terwijl dat wel een van de persoonlijkheidsrechten van een maker is. De foto van Breukel heeft nog in het fotomuseum in Den Haag gehangen, eind vorig jaar.
Auteursrecht
Hoe zit dit nu auteursrechtelijk?
Koos Breukel is de maker en auteursrechthebbende van de foto. Hij heeft daarom de exclusieve zeggenschap over de verveelvoudiging en openbaarmaking van zijn werk. Als een derde wil verveelvoudigen of openbaar maken heeft hij/zij daar toestemming voor nodig van de auteursrechthebbende.
De schets van Van Dongen is een verveelvoudiging van de foto van Breukel. Van Dongen had dus inderdaad om toestemming moeten vragen om deze schets te mogen maken. Meer kan ik er helaas niet van maken. Daarnaast is naamsvermelding verplicht, tenzij Breukel zou hebben gezegd dat dit niet nodig is en hij niet zal handhaven. Volgens Van Dongen heeft zij telkens aan media gemeld dat haar schets naar aanleiding van een foto van Breukel was, maar hebben media nagelaten de naam te vermelding.
De excuses van Van Dongen dat ze nu eenmaal referentiemateriaal nodig had en dat ook de andere kunstenaars afbeeldingen hebben gezocht via Google doet niet ter zake. Ik begrijp best dat er een referentie nodig is en het lastig kan zijn om houding, postuur en licht zelf te veranderen. Zelf kan ik nog net een potlood vasthouden, oren, ogen, neus en mond misschien nog op de juiste plek zetten, maar er überhaupt een gelijkend portret van maken, ookal mag ik het natekenen, zou ik niet kunnen. Echter, dat het lastig is en anderen het ook doen, is geen rechtvaardiging. Ze had eenvoudig om toestemming kunnen vragen of een ander portret als voorbeeld kunnen gebruiken. Het uiteindelijke portret gaat tenslotte ook het midden houden tussen de twee schetsen.
Wat steekt er het meest?
Eigenlijk zijn dat een aantal zaken.
De jury prijst haar om het gekozen standpunt. Maar dat is niet een standpunt dat zij gekozen heeft.
Daarnaast lijkt het nu alsof de jury, bestaande uit experts, wel door had dat de schets een verveelvoudiging van Breukels foto was. De vraag rijst dan of het wel echte experts zijn, als ze dergelijke foto’s van de Koning, kennelijk, niet kennen.
Wat misschien wel het meest steekt is dat het een kunstenaar is die werk van een andere kunstenaar heeft gebruikt, zonder daarvoor toestemming te vragen. Nog met het beruchte ‘Google-excuus’ ook. Je zou verwachten dat kunstenaars elkaar dit niet aandoen. Je zou ook verwachten dat Van Dongen zelf liever niet heeft dat haar werk ongevraagd verveelvoudigd wordt, door wie dan ook.
De discussie is inmiddels losgebarsten. Niet (alleen) op auteursrechtelijk niveau, maar vooral op moreel niveau. Wat is jouw kijk hierop? Moet dit kunnen of is Van Dongen te ver gegaan?
Update 13/2/2014 Ruzie is bijgelegd
Lees ook:
– Auteursrecht: een stijl kun je niet beschermen
– La Tulipe de la Hema
– Zelf beeld maken
– Auteursrechtsmoesjes: Google
– Auteursrecht: Naamsvermelding
