Leuk, die gifjes, maar het is meestal wel werk van anderen. Mag je dat wel zomaar gebruiken? Hoe zit dat dan met de platforms waar de GIFs worden aangeboden? Kun je daar wel op vertrouwen?
Deze blogpost is oorspronkelijk geschreven op 16 maart 2016.
Een GIF is ook gewoon een auteursrechtelijk werk
Het bestandstype maakt niet uit. Een foto, een filmpje, een tekening, een 3D print, een GIF, het gaat om de inhoud. Het auteursrecht draait niet om het medium, maar om de creativiteit. Die drempel is overigens vrij laag. Er rust al redelijk snel auteursrecht op een werk. Uiteraard: hoe minder creatief en afwijkend, hoe lager de bescherming.
GIFs zijn natuurlijk erg eenvoudig. Daardoor zou je snel de vergissing kunnen maken dat er op een GIF geen auteursrecht rust. Maar stel je eens voor dat je een los element uit zo’n GIF neemt. Dan heb je in feite een foto. Op foto’s rust meestal gewoon auteursrecht, toch? Precies. Dus op een reeks foto’s die echte elkaar geplakt worden en automatisch wisselen, rust ook een auteursrecht. Het auteursrecht kan dus rusten op elk apart frame én op de GIF als geheel.
Je maakte de GIF zelf. Met werk van anderen.
Van een video kun je gemakkelijk zelf een GIF maken, of een 'sticker' zoals dat op Instagram heet wanneer het een GIF met transparante achtergrond is.
Gebruik je daarvoor echter bestaand werk van anderen, zoals een bestaande video, dan is dat een inbreuk op auteursrecht.
- Je wijzigt het werk
- Je verlaagt de kwaliteit van video
- Je maakt mogelijk een suggestieve uitsnede.
Dat je de GIF zelf gemaakt hebt, doet er in dit geval dus niet toe, omdat jouw werk vooral technisch van aard was en niet creatief.
Voeg tekst toe, voor een meme
Nog even twee minuten in de oven en je GIF is klaar voor gebruik.
Maar alle gekheid op een stokje, wanneer je ergens een GIF van maakt én daar eigen tekst aan toevoegt, kan het in sommige gevallen zo zijn, dat het een parodie is geworden. En laat de parodie nou net een uitzondering zijn op het auteursrecht. Hoezéé.
Oké, niet te vroeg juichen. Niet alle teksttoevoegingen maken van een GIF opeens een parodie. Als je alleen beschrijft wat je ziet, is dat nog geen parodie. Het moet een toevoeging zijn die de GIF opeens extra lollig maakt. Het mag bovendien de reputatie van de maker van het oorspronkelijke werk niet schaden.
Daarnaast mag de parodie niet verward worden met het origineel. Het moet dus voldoende afwijken.
En een parodie commercieel inzetten? Nou ja, ok, maar alleen als je daarmee geen concurrentiebedoelingen hebt.
Echt zelf GIFs maken is the way to go!
Zelf GIFs maken, van zelf gemaakte foto's of video's, kan natuurlijk wel. Of je maakt het van eigen grafische afbeeldingen.
Als jij al het auteursrecht hebt op de foto's of video die je gebruikt om er een GIF mee te maken, heb je ook het auteursrecht op de GIF zelf.
Probleem? Opgelost!
GIFs gebruiken is giftig
Kortom, GIFs gebruiken die anderen hebben gemaakt of die jij zelf hebt gemaakt met materiaal van anderen, mag niet zonder toestemming van de auteursrechthebbende. Dat is good old auteursrecht.
Wil je toch GIFs van (materiaal van) anderen gebruiken? Gebruik dan de uitzonderingen op het auteursrecht:
- Embedden. Daarmee blijft de GIF staan op de oorspronkelijke website en vertoon je het alleen elders. Geen openbaarmaking en geen verveelvoudiging, dus geen inbreuk.
- Citaatrecht is ook een oplossing. Bespreek je de GIF of wat erop te zien is en biedt je dus meer context dan alleen de GIF zelf, dan zou het zomaar een citaat kunnen zijn. Vergeet niet de naam en bron te vermelden!
- Parodie. Maak van een GIF een meme en you're safe to go.
Hoe zit dat met platformen die GIFs aanbieden?
Hoe zit dat dan met GIPHY en consorten? Of alle social media platforms die actief, al dan niet met gebruik van GIPHY, de mogelijkheid bieden om GIFs te gebruiken?
Kijk: die platforms hebben zichzelf natuurlijk wel goed ingedekt. Algemene voorwaarden hier, community guidelines daar en het muurtje staat. Iedereen mag uploaden, krijgen ze een notice & take down request om iets te verwijderen omdat het inbreuk maakt, dan doen ze dat.
Vrijwaren ze jou ook als blijkt dat iets inbreuk maakt? No way, José. Daar ben en blijf je lekker zelf voor aansprakelijk. Gaat bij de grote platfoms door het 'uplaodfilter' overigens wel veranderen voor particulieren, maar niet voor zakelijke gebruikers.
Iemand heeft mijn werk voor een GIF gebruikt, wat nu?
Je mag altijd de persoon die het gebruikt heeft aanspreken op de inbreuk. Dat is tenslotte de partij die verveelvoudigde en/of openbaar maakte. Vraag om het te verwijderen. Eventueel kun je nog om schadevergoeding vragen. Is het 'anoniem' gepubliceerd op social media, dan zul je soms de hulp van dat medium nodig hebben om iemand aan te kunnen schrijven. Daar zijn ze niet altijd even happig op. Gelukkig hebben veel social media wel de mogelijkheid om aan te geven dat er inbreuk op auteursrecht is geweest, zodat ze het werk kunnen verwijderen. Zie bijvoorbeeld de Copyright Policy van Twitter en de rapportagemogelijkheden bij Facebook.