Demonstratierecht mag geen censuur worden
Het demonstratierecht gaat over hoe, wat, waar en wanneer, maar nooit over het waarom. Dat moet vooral ook zo blijven, anders wordt demonstratierecht onderhevig aan censuur en dát zou pas echt het demonstratierecht beperken.
Inhoud is geen argument
De arme Pakistaanse boer die moest toekijken hoe zijn boerderij verloren ging door een modderstroom, gevolg van klimaatverandering. Of een demonstratie op een 70km/u weg wel veilig is, moet je volgens acteur en klimaatactivist Sieger Sloot vooral in die verhouding zien. Hoe veilig is demonstreren op een 70km/u weg, in een tunnelbak, als je het vergelijkt met het kunnen verliezen van je volledige bestaan en inkomen?
Maar dat klimaatverandering tot ernstige gevolgen leidt, maakt nog niet dat je méér recht hebt om te demonstreren en wegen te blokkeren. Daarmee zeg je immers (indirect) ook dat als het over een ander onderwerp gaat je minder recht hebt om te demonstreren of om een weg te bezetten.
Zo doet net zo min ter zake of een klimaatactivist op reis gaat, met wie, waarom, hoe ver en met welk vervoermiddel. Die opmerking van de Officier van Justitie hoorde daarom ook niet thuis in de rechtszaal, maar in de kroeg. Persoonlijk mag hij immers vinden wat hij wil, maar in de rechtszaal hoort hij objectief te blijven.
LawStories in je mailbox?
Voorwaarden om te mogen demonstreren
Demonstreren is een grondrecht, een mensenrecht. Daarmee is het recht om te mogen demonstreren het uitgangspunt. Je mag demonstreren, tenzij…
Die tenzij moet noodzakelijk zijn en bij wet zijn voorzien. In die wet hoeft niet letterlijk terug te komen dat daarmee het demonstratierecht wordt beperkt. Het kunnen algemene verboden of verplichtingen zijn.
Volgens de WOM moet een demonstratie in elk geval worden aangemeld bij de gemeente. Het is slechts een meldplicht en dus geen vergunning. Je hebt geen toestemming nodig. Het melden is simpelweg nodig zodat de gemeente eventueel maatregelen kan nemen of aanwijzingen kan geven.
Het is namelijk de taak van de overheid om alles veilig te houden, ervoor te zorgen dat de demonstratie niet teveel de rechten van anderen inperkt (en daar een belangenafweging in maakt) en wanordelijkheden voorkomt.
Daarom moet er soms geluisterd worden naar aanwijzingen over bijvoorbeeld locatie en duur van de demonstratie.
Ook zijn niet altijd zaken toegestaan die van een demonstratie een half festival maken, tenzij daar ook een vergunning voor is aangevraagd. Bijvoorbeeld voor de verkoop van voedsel en drank.
Censuur is verboden
Een demonstratie mag niet verboden worden, enkel vanwege de inhoud. Of iemand nu wil demonstreren om bijvoorbeeld één persoon te helpen of voor een groot onderwerp zoals klimaatverandering, mag dus niet uitmaken.
Als de overheid een demonstratie zou verbieden, enkel vanwege de inhoud daarvan, dan is dat censuur. Daarmee zou een grondrecht worden geschonden.
De enige manier waarop een onderwerp een rol kan spelen, is omdat het daardoor gevaarlijker wordt om te demonstreren. Dat mag nog steeds niet zorgen voor een algeheel verbod, maar kan wel leiden tot extra aanwijzingen die opgevolgd moeten worden.
Een demonstratie die bijvoorbeeld veel weerstand op kan roepen, waardoor er een tegendemonstratie komt of waardoor er op een andere manier risico is op gevaar of geweld. De veiligheid moet dan gegarandeerd worden en de groepen moeten uit elkaar gehouden worden.
Dat kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat een bepaalde locatie niet is toegestaan of dat er geen route gevolgd mag worden, maar er een vaste plaats aangewezen mag worden. Als een demonstratie op een bepaalde locatie plaats moet vinden, vanwege de symboliek ervan of omdat het daarmee binnen zicht- en gehoorsafstand is van de personen of bedrijven die de actievoerders met hun demonstratie willen bereiken, dan moet daar rekening mee gehouden worden, maar dat betekent nog niet dat elke locatie is toegestaan. Veiligheid en voorkomen van wanorde kunnen voorgaan.
Demonstratie vanwege inhoud toestaan is ook verboden
Het omgekeerde is daarmee ook waar. Een demonstratie alleen maar toestaan of voornamelijk toestaan vanwege de inhoud, mag ook niet.
Dat zou immers betekenen dat de een meer recht heeft om te demonstreren dan de ander.
Helaas lijkt daar in Nederland toch vaak wel sprake van te zijn. Als de groep maar groot genoeg is of als er maar hard genoeg geschreeuwd wordt, of dat nu via media of trekkers is, wordt minder snel beperkt in demonstratierechten dan als de groep kleiner is of minder aandacht weet te krijgen.
Dat een onderwerp belangrijk is of een grote groep raakt, zou er nog niet voor moeten zorgen dat die demonstranten en demonstraties meer getolereerd worden onder dezelfde omstandigheden, waarbij andere demonstraties worden verboden.
Geen appels met peren vergelijken
Het lastige is natuurlijk dat geen enkele demonstratie exact hetzelfde is. Toch vergelijken we wel graag. “Ja, maar zij mochten dat, dus mogen wij ook dit.” Maar natuurlijk nooit: “Wat zij deden is verboden, dus mogen wij het ook niet.”
Ook de handhaving verschilt. Soms worden er wel boetes uitgedeeld, maar worden er niet veel arrestaties verricht. Soms wordt een demonstratie beëindigd en als mensen meewerken gebeurt er verder helemaal niks meer, ondanks dat een demonstratie wellicht niet was aangemeld of op een wijze werd uitgevoerd waardoor strafbare feiten werden gepleegd.
Het opportuniteitsbeginsel bepaalt dat een Officier van Justitie mag bepalen of een strafbaar feit wordt vervolgd of niet. Dat kan dus de ene keer wel zo zijn en de andere keer niet. Daar kunnen allerlei omstandigheden een rol bij spelen. Juist omdat je de ene situatie niet met de andere kunt vergelijken is het vaak lastig te zeggen of er werkelijk sprake is van willekeur of niet. Omdat het OM hier geen algemene cijfers en feiten over deelt, valt het helaas ook niet te onderzoeken.
