Vorige week kwam er een bericht over uitgever G+J. Zeg maar het Duitse Sanoma. Een grote uitgeverij van bladen, met daardoor relatief veel macht. Wat Sanoma al deed, lijkt G+J nu ook te doen. Minder of geen extra vergoedingen voor hergebruik van het werk binnen dezelfde merkenfamilie en binnen G+J. In het algemeen worden de regels rondom (her)gebruik van beeld en tekst verruimd. Zelfs als materiaal uiteindelijk niet gebruikt wordt, mag dit niet door de maker verkocht worden.
Op dit bericht reageerde iemand op twitter:
Als ik mijn bank doorverkoop komt de meubelmaker ook geen percentage halen. Waarom telt dat niet voor tekst/foto’s?
Maar er is een groot verschil tussen een fysiek product, zoals een bank en ‘digitale’ producten. Het kost niets om die digitale producten te kopiëren. Waarom zou je er dan voor betalen?
Product of Product?
Die bank en die foto zijn allebei een product. De fysieke versie van de foto mag je best doorverkopen. Dan krijgt de fotograaf niets. Net zoals de meubelmaker niets krijgt wanneer je de bank doorverkoopt.
Je mag de foto alleen niet kopiëren (en verkopen). Net zoals je de bank niet mag namaken en mag verkopen alsof het een originele versie betreft. De crux zit hem in de investering voor die kopie. Een foto kopiëren kost nagenoeg niets. Die bank, daar zit een hoop materiaal in. Vaak is het de moeite niet waard om dat eigenhandig te kopiëren. De tijd en het geld die het kost wegen niet op tegen het gemak en de kwaliteit van het kopen van een originele versie.
Die foto voelt voor veel mensen niet als een product, zoals die bank. Maar dat is het wel. Dat het een digitaal product is, maakt nog niet dat het niets waard is.
Voorbeeld: Boek
Boeken zijn inmiddels ook digitale producten geworden. Mensen zetten ze met duizenden tegelijk op hun ereader of iPad. Maar denk eens even terug aan de tijd dat ereaders nog niet bestonden of te duur waren voor veel mensen. We lazen boeken van papier. Nou ja, ik doe dat nog steeds.
Boeken leende je uit aan iemand of je leende zelf een boek uit de bieb. Of je kocht ze in een boekhandel. Zal ik je eens iets vertellen? Die schrijver heeft dat boek maar 1 keer geschreven. Net zoals die foto maar 1 keer gemaakt is. Maar een volledig boek kopiëren? Dat haalde je niet in je hoofd. Kostte veel meer werk en met een beetje pech nog meer geld ook, dan het boek kopen. Maar dat vonden we niet erg. Je wilde het graag lezen, dus kocht je het boek.
Een exemplaar lenen, dan had de ander dat exemplaar dus (tijdelijk) niet meer.
Denk even aan een foto. Staat deze op een ansichtkaart gebruik je hem maar één keer. Is de foto als kunstwerk afgedrukt, kun je hem ook uitlenen of verkopen. Of zelf lenen via de kunstuitleen. Voordat foto’s digitaal waren kocht je ook alleen een exemplaar. Zelf kopiëren deed niemand. Die kwaliteit was maar niks. Als je het al deed liet je dat bij een fotograaf doen.
Waarde
Omdat we digitale boeken hebben en fotografie nu vooral digitaal is, maakt dat het werk minder waard? Heeft dat de maker minder tijd en energie gekost? Maakt dat het werk minder uniek en minder bijzonder? En wat verwacht je als niemand meer voor het werk wil betalen? Waar moeten die makers dan van leven? Het makerschap als professie en inkomen zullen ze op moeten geven. Terug naar de krantenwijk of het baantje als vakkenvuller? Omscholen naar een ander vak? Dat kan, maar dan zul je alleen amateurwerk overhouden.
Overigens zegt dit niets over de schadevergoedingen die soms geëist worden. Die kunnen inderdaad buitensporig hoog zijn. Een redelijke schadevergoeding is ter hoogte van wat de maker anders voor dat werk gekregen zou hebben met eventueel een beetje extra omdat de exploitatiemogelijkheden verminderd zijn. Meer niet. Wat redelijk is hangt niet (alleen) af van het soort gebruik en door wie het gebruikt wordt, maar ook van de maker. Wat kan deze maker normaal gesproken krijgen voor dat werk? Een foto van Erwin Olaf is een stuk duurder dan als je een foto van mij zonder toestemming zou gebruiken.
Iedereen mag eisen wat hij/zij wil. Krijgen is pas stap 2. Het is niet verboden een ‘claim’ te sturen. Maar weet wat je verplicht bent te betalen als je onverhoopt een beeld gekopieerd hebt.
Sanoma en G+J
Is het redelijk wat Sanoma en G+J doen? Tsja, als freelancer hoef je natuurlijk niet voor ze te werken. Je bent niet verplicht nog langer werk aan ze te leveren. Als niemand meer akkoord zou gaan, stappen ze vanzelf over op ofwel kwalitatief slechter werk, of ze komen met hangende pootjes terug.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Deze bedrijven zijn bijzonder groot. Zo groot dat het (bijna) op een monopolie begint te lijken. Is het dan geen misbruik van machtspositie? Redelijk vind ik het allerminst. Als je kwaliteit wilt, zul je daar voor moeten betalen. Zij willen hun bladen toch ook verkopen?
Lees ook:
– Sanoma en haar licenties
– Het omgekeerde monopolie in de fotojournalistiek
– Auteursrecht: samenwerken en licenties
– Inbreuk op auteursrecht. Eerst waarschuwen?
– Wat is nu commercieel gebruik van auteursrecht?
