Auteursrecht op een idee
Een goed idee wil je graag beschermen. Daarmee blijf je concurrenten voor. Het makkelijkste is natuurlijk wanneer je idee automatisch beschermd is door het auteursrecht. Daar hoef je namelijk niets voor te doen. Een register voor auteursrecht bestaat niet in Nederland, je krijgt het recht voor je creativiteit. Hoe zorg je dan dat er op je idee auteursrecht rust?
Alleen auteursrecht voor werken
Auteursrechtelijke bescherming krijg je alleen voor werken. Daar gelden een aantal criteria voor:
- het moet vallen onder letterkunde, wetenschap of kunst
- er moet sprake zijn van menselijke scheppende arbeid
- daarbij moeten originele/creatieve keuzes zijn gemaakt
- het moet uitgevoerd zijn in een voortbrengsel of resultaat
Dat laatste is waar de schoen wringt.
Een idee is abstract. Dat is nog niet voldoende concreet voor een voortbrengsel of resultaat.
LawStories in je mailbox?
Casus: Etiket VL92 Gin vs Hooghoudt jenever
VL92 Gin uit Vlaardingen hadden een mooi retro label laten ontwerpen, alsof het een handgeschreven bonnetje is, of het lijstje met uitleendata in een bibliotheekboek, met een rode stempel voor de datum.
Dat sprak jenevermerk Hooghoudt kennelijk ook aan. Voor een limited edition jenever met een oplage van 350 flessen gebruikten ze hetzelfde idee voor een retro design, met een ‘laboratoriumuitstraling’, typmachineletters en een rode datumstempel.
Veel mensen verbaasden zich hierover. Was dit geen inbreuk op het auteursrecht van VL92? Waarom doen ze hier niets tegen?
Maakt Hooghoudt inbreuk op het auteursrecht van VL92?
Bekijk de twee labels hierboven eens. De twee labels of etiketten, zo je wilt, stralen beide dezelfde sfeer uit. Het is dezelfde stijl. Het designbureau dat Hooghoudt inschakelde heeft zich waarschijnlijk laten inspireren door VL92. Of laat ik het anders zeggen: het is wel heel toevallig dat het ontwerpbureau van Hooghoudt op hetzelfde idee komt als het ontwerpbureau dat VL92 heeft ingeschakeld.
Maar is wat Hooghoudt doet echt een probleem?
Opvallend is vooral de rode datumstempel die door beiden gebruikt wordt. Maar binnen het idee, heeft Hooghoudt het wel anders ingevuld dan VL92. Het label van Hooghoudt is strakker, horizontaal in plaats van verticaal, nog meer als een ‘formulier’ vormgegeven met minder ‘vrije tekst’. Op de fles van Hooghoudt staat nog met de hand een nummer geschreven, omdat het limited edition is, die we bij VL92 niet zien. Ook de merknaam verschijnt heel anders op beide flessen.
Ik begrijp de frustratie van VL92 wel, die Hooghoudt hierover hebben opgebeld, maar ik denk dat er net zo goed te beargumenteren valt dat er wel sprake is van een inbreuk als dat er beargumenteerd kan worden dat er helemaal geen sprake is van een inbreuk.
Auteursrecht op een uitgewerkt idee
Het etiket van VL92 is een uitgewerkt idee. Het is een voortbrengsel, een resultaat. Daarmee is het een werk geworden waar auteursrecht op rust.
Je kunt nu het ene etiket goed met het andere vergelijken en zo bepalen of er sprake is van een inbreuk. Op auteursrecht dus en niet op het idee van een retro etiket. Dat idee van een retro etiket met een laboratoriumuitstraling is namelijk te abstract, te breed.
In een werk zit dus wel vaak een idee, concept en/of stijl verscholen. Maar op die onderliggende fundering krijg je geen auteursrecht. Dat krijg je alleen op het werk zelf. Je moet dus werken vergelijken om te bepalen of er sprake is van inbreuk op auteursrecht.
Een idee is te abstract voor auteursrechtelijke bescherming
Als we ideeën wel zouden beschermen, zouden we makers een te brede bescherming geven. Daardoor is er minder concurrentie en dat is weer niet goed voor de markt.
Het auteursrecht beschermt in die zin een bepaalde mate van creatieve inspanning. Voor een idee was er misschien wel creativiteit, maar nog niet voldoende inspanning. Bovendien zit een idee vooral in iemands hoofd. Hoe kun je dan bepalen of er sprake is van een inbreuk. Daarom kijk je altijd naar de uitgewerkte versie.
Om het in de termen van jenever en gin te houden: als op het idee van alcohol distilleren met jeneverbessen al bescherming zou rusten, zouden er dus ook geen verschillende jenevers gemaakt mogen worden. Bovendien zou gin dan inbreuk maken op jenever, omdat het gebaseerd is op het idee van jenever (genever), maar wel anders is uitgevoerd.
Heeft een auteursrecht-register of ideeënregister zin?
Je kunt bestanden, waarin je jouw werk of idee hebt vastgelegd, registreren. Bijvoorbeeld als i-depot bij BOIP. Heeft dat zin?
Zij kunnen niet voor jou controleren of jij het auteursrecht op jouw werk of idee hebt. Ze geven jouw bestand als het ware een datumstempel, waarmee je aan kunt tonen dat jouw werk of idee op een bepaalde datum al bestond. Daarmee voorkom je in elk geval de discussie wie er eerder was. Dat is natuurlijk van belang voor de vraag of er sprake is van namaak of niet.
De discussie over het auteursrecht zelf kun je er echter niet mee winnen. Je kunt dat namelijk alleen maar per geval bepalen, zoals hierboven bij de etiketten. Zijn er auteursrechtelijke trekken overgenomen die beschermd zijn of is het slechts slim gebruik van een bepaalde stijl of idee?
Bescherm je idee
Kortom, auteursrecht op een idee is heel lastig te verkrijgen. Je kunt ideeën überhaupt slecht beschermen. Zorg er in elk geval voor dat je altijd de eerste bent en dat je een idee volledig uitwerkt voor je het aan anderen vertelt. Voor je het weet neemt een ander jouw idee over. Hoe meer jouw idee is uitgewerkt, hoe beter je op die uitgewerkte versie een auteursrecht kunt krijgen. Neemt een ander te veel van jouw werk over, waardoor de auteursrechtelijke trekken worden overgenomen, kun je daar wel wat tegen doen. Daarom kan documenteren soms toch handig zijn.
Lees ook: Idee! En nu beschermen en How to: 3x je idee beschermen
