De productiemaatschappij die door H&M was ingehuurd zag een muur, bespoten met graffiti, in Brooklyn. Toch even checken of er royalty’s betaald moeten worden als er voor die muur gefotografeerd zou worden. “The graffiti should NOT have been on the hand ball wall. Whom ever placed this on the wall caused me to fail this feature when inspected last week. I am unaware who did this.” Dus, dacht het productiebedrijf, schieten maar! Als de graffiti illegaal is, is het gebruiken in een campagne ook geen probleem, toch?
Auteursrecht op graffiti
Kan er auteursrecht rusten op graffiti? Waarom niet? Als het maar voldoende creatief is. Die drempel moet gehaald worden. Het mag dus niet te banaal en triviaal zijn, zoals een tag. Maar veel anderen graffiti zal voldoende creatief zijn.
Verbodsrecht
Het auteursrecht is een verbodsrecht. De maker, in dit geval de graffiti-artiest Revok, mag anderen verbieden om het werk openbaar te maken of te verveelvoudigen, behoudens beperkingen bij de wet gesteld.
Het uitgangspunt is dus dat de graffiti-artiest anderen mag verbieden om bijvoorbeeld zijn kunstwerken na te maken of te fotograferen. Ook mag de maker verbieden om het werk verder openbaar te maken en te verspreiden.
Door de muur te fotograferen, al dan niet met ook een model op de foto, is een verveelvoudiging van de graffiti. Door het te gebruiken in een campagne wordt het gepubliceerd en verspreid.
Mag dus niet. Of, nou ja, zijn er beperkingen in de wet die van toepassing zijn?
Openbare Plaatsen
Werken die zich permanent op een openbare plaats bevinden, mogen in 2D afgebeeld worden ‘zoals het zich daar bevindt’. Geen gekke bewerkingen dus.
Maar ja, graffiti, dat is altijd tijdelijk, toch? Er wordt gewoon nieuwe graffiti overheen gezet. Dat weten alle graffiti-artiesten ook. Of het nu illegaal gespoten is of juist op een plek waar graffiti toegestaan is. Bovendien mag graffiti dat op een illegale plaats gespoten is natuurlijk weggehaald worden. Het eigendomsrecht van de het object gaat dan boven het auteursrecht. Na vandalisme mag een object hersteld worden. Dat kan niet door het auteursrecht worden tegengehouden.
Deze beperking van het auteursrecht helpt ons hier dus niet. Voor permanente muurschilderingen zou dat anders geweest zijn.
Incidentele verwerking
Dan bestaat er nog de beperking die we incidentele verwerking noemen. Een door het auteursrecht beschermd werk komt dan voor in een nieuw werk. Dat oudere werk is dan van ondergeschikt belang. Het moet als het waren ‘per ongeluk’ in het nieuwe werk voorkomen.
De H&M campagnefoto’s
H&M liet de foto’s maken voor de collectie ‘New Routine’ sportkleding op het handbalveld met de beruchte muur.
Waar het model de grootste rol speelt en de muur echt alleen als achtergrond meedoet zou je kunnen zeggen dat er sprake is van incidentele verwerking. Naar Nederlands recht zou de graffiti-artiest dan niets tegen deze reclamefoto’s kunnen doen.
Foto’s waarop de graffiti juist heel belangrijk is en het model minder goed zichtbaar is en juist een kleinere rol speelt dan de muur, daar is de graffiti natuurlijk geen incidentele verwerking meer. Naar Nederlands recht heeft de graffiti-artiest dan wel een punt om H&M aan te spreken op inbreuk op auteursrecht.
Lees meer over de rechtszaak bij Hypebeast / New York Times / The Fashion Law / Quartzy / Huffington Post
