Je krijgt auteursrecht door een werk te maken dat origineel genoeg is. Het mag niet té eenvoudig zijn. Ook op instagramfoto’s kun je dus auteursrecht hebben. Maar Instagram is tegenwoordig niet meer een medium waar je alleen zelf geschoten beeld plaatst. We ‘lenen’ veel van andere accounts en plaatsen werk dat we ergens anders gevonden hebben. Vervolgens gebruiken we weer plaatjes van anderen in onze blogposts. Mag dat eigenlijk allemaal wel?
De voorwaarden van Instagram
De voorwaarden van Instagram schrijven voor dat je het auteursrecht moet hebben op de content die je plaatst of dat je beschikt over een geschikte licentie of toestemming om die content op Instagram te plaatsen. Uiteraard geef je bij het plaatsen een aantal rechten aan Instagram om jouw beeld te gebruiken, maar je draagt nooit het auteursrecht over aan Instagram. Via de voorwaarden lever je ook geen licentie aan andere gebruikers. Dat je een foto op Instagram plaatst, geeft een ander dus nog niet het recht die foto te gebruiken. Sterker nog, Instagram biedt de mogelijkheid om inbreuken op auteursrecht bij ze te melden. Dat begint met veel uitleg en een FAQ. Daar geven ze nog eens duidelijk aan dat je niet zomaar werk van een ander mag gebruiken.
‘Maar iedereen doet het’
Ik gaf een paar maanden terug een gastcollege aan de Hogeschool Leiden. Over ondernemen. Natuurlijk komen auteursrecht en marketing dan ook aan bod. Beeld is belangrijk, vooral wanneer je producten wil verkopen. Ik dus uitleggen dat je zelf beeld kunt maken, dat er goede bronnen zijn waar je legaal en gratis beeld vandaan kunt halen, maar dat je natuurlijk ook gewoon om toestemming kunt vragen. Dat gewoon maar beeld van Google of social media kanalen gebruiken niet mag. Ik vertelde ze dat ik ook wel begrijp dat ze denken dat het veel tijd kost, maar dat het meestal wel meevalt. Dat je gewoon op Twitter, Facebook en Instagram even om toestemming kunt vragen. Dat ze het meestal juist leuk vinden en je heel snel akkoord krijgt. Dat ze met een beetje geluk jouw product of bedrijf nog gaan promoten ook, omdat jij hun foto hebt gebruikt. Volgens de studenten was dat allemaal geen oplossing. Bovendien gebruikte een van die studenten vooral foto’s van een bepaald instagramaccount. Heel veel andere mensen deden dat ook. Dan hoeven ze toch niet om toestemming te vragen? Nou ja, wel dus. Dat anderen het doen en dat de persoon of het bedrijf achter het account er weinig tegen doet, maakt dat niet anders. Bovendien: wat zou het bezwaar zijn van toestemming vragen, als je toch al denkt dat ze akkoord gaan? Wees dan ook zo vriendelijk om hun naam erbij te vermelden. Toen kwam de aap uit de mouw: het was helemaal niet de bedoeling dat het andere account genoemd werd. Ze wilden puur ten behoeve van hun eigen product en bedrijf de foto’s van een ander gebruiken. Zonder toestemming en zonder credits, want dat zou afbreuk doen aan hun eigen merk…
En al die apps dan?
Regrammen is heel makkelijk. Screenshot maken en de foto opnieuw uploaden, er een regram-app voor gebruiken en wat al niet meer. Als het zo makkelijk is om werk van een ander te gebruiken, waarom zou het dan niet mogen? Zijn al die apps eigenlijk illegaal?
Dat het kan, betekent nog niet dat het mag. Ik kan door rood rijden, maar het mag niet. Je kunt iets uit een winkel jatten, maar het mag niet. Je kunt regrammen zonder toestemming, maar het mag niet. Die apps zelf zijn het probleem niet. Heel handig juist, als je toestemming hebt gekregen en vervolgens op een fijne manier wil regrammen. Meestal geeft de app ook de mogelijkheid om de naamsvermelding en/of het onderschrift erbij te plaatsen. Met toestemming is er dus niets mis met die app. Zouden we het maken van screenshots anders ook moeten verbieden, alleen maar omdat de mogelijkheid bestaat er misbruik van te maken? Nee, precies. Laat die apps lekker bestaan, maar maak er alleen gebruik van wanneer je toestemming hebt om de foto’s te hergebruiken.
Mag publiceren op mijn blog wel?
Publiceren op je blog zou kunnen door te embedden. Dat is geen inbreuk op auteursrecht en je gebruikt in dit geval gewoon hosting van Instagram. Wil je de foto’s downloaden en weer uploaden, dan heb je eerst toestemming nodig. Dat is namelijk, zonder toestemming, wel een inbreuk op auteursrecht. Het is een verveelvoudiging (je maakt met het downloaden een extra ‘exemplaar’ en bij het uploaden weer) en het is een openbaarmaking (het staat niet meer alleen op de servers van Instagram, maar opeens ook op die van jezelf).
De enige uitzondering is wanneer je het als citaat kunt gebruiken. De afbeelding moet dan nodig/functioneel zijn voor je blogpost én naamsvermelding is verplicht.
Mag ik foto’s van anderen wel printen?
Veel apps maken het mogelijk om foto’s van verschillende accounts te laten printen als foto’s of in boekjes. Het printen van andermans werk is een verveelvoudiging en mag dus eigenlijk niet zonder toestemming. Eventueel zou je nog kunnen beargumenteren dat het een privékopie is. Je mag dan ‘voor eigen oefening, studie of gebruik’ wel een enkel exemplaar laten maken. Je mag die exemplaren alleen niet meer aan een ander geven. Een fotoboekje laten maken met foto’s van anderen en deze weer aan iemand cadeau doen, mag dus eigenlijk niet.
“Ja maar, het is gratis promotie” en andere auteursrecht smoesjes
Gratis promotie of nóg iemand die een foto gebruikt, terwijl de foto ook verkocht had kunnen worden? Ofwel: gratis promotie of inkomstenderving? “Beste bakker, een halfje volkoren alstublieft. Hoeveel? Een euro? Ik heb wel nog twee gratis promoties voor je, kan ik daar ook mee betalen?” #tegendebakker.
Hebben we het nog niet gehad over gratis promotie door een gesloten account of door een persoon of bedrijf waar je helemaal niet mee geassocieerd wil worden. Gratis promotie is geen betaalmiddel. Het is een auteursrecht smoesje.
Auteursrecht op een hashtag
Wil je een hashtag voor je eigen bedrijf of instagramaccount claimen? Zo makkelijk gaat dat nog niet. Je hebt niet snel een auteursrecht op een hashtag.
Heb je een merk, als in een merk dat je ook als zodanig hebt ingeschreven bij het merkenbureau, dan mag een ander, conform het merkenrecht, niet zomaar met jouw merk als hashtag aan de haal gaan. Maar hem volledig claimen kan helaas niet. Mensen mogen immers over jouw merk schrijven, toch?
Misleiden met een hashtag mag niet, dat zou dus een manier kunnen zijn om iemand toch te verbieden jouw hashtag te gebruiken.
Lees over hashtags op Instagram meer in de blogpost over hashtags die ik schreef na mijn presentatie tijdens het ‘Instagram voor Bedrijven’ event van Frankwatching.
Ik sta zelf op die foto!
Nog een auteursrecht smoesje. Ook als het een portret van jou is, mag je het niet zomaar delen. De maker heeft tenslotte nog steeds het auteursrecht op de foto. Het minste wat je kunt doen is er naamsvermelding bij plaatsen. Maar eigenlijk heb je gewoon toestemming nodig. Dus hop, stuur even een whatsappje naar de fotograaf en vraag of je de foto, met naamsvermelding natuurlijk, mag delen op Instagram.
Auteursrecht op Instagram foto’s
Kortom:
- Werk van een ander op Instagram plaatsen is een inbreuk op auteursrecht. Vraag altijd eerst om toestemming!
- Jouw werk op Instagram zal vaak door auteursrecht beschermd zijn. Een ander mag daar niet zomaar mee aan de haal gaan.
- Werk van een ander dat op Instagram staat gebruiken? Vraag eerst om toestemming of maak gebruik van een uitzondering, zoals het citaatrecht.