Auteursrecht: een stijl kun je niet beschermen – Dikke Dames
Als ondernemer heb je bij voorkeur een specifieke stijl waaraan je herkend kunt worden. Des te vervelender dus als de stijl van je bedrijf, diensten of producten wordt gekopieerd.
Wat kun je doen als je stijl wordt gekopieerd? Kunstenares Gerdine Duijsens, bekende van haar ‘Dikke Dames’ schilderijen werd gekopieerd door Broeren. Soms alleen in stijl, soms ook in voorstelling. Ze kon dit slechts deels aanvechten.
Stijl niet beschermd door auteursrecht
Maar er iets tegen doen is lastig. Een stijl wordt namelijk niet beschermd door het auteursrecht. Iedereen mag werken in dezelfde stijl.
Alleen het product waarin de stijl is verwerkt, wordt beschermd. Er is daarom ook nooit een algemene inbreuk op een stijl als geheel. De stijl draagt natuurlijk wel bij aan het uiterlijk van een specifiek werk. En op dat specifieke werk kan inbreuk gemaakt worden.
LawStories in je mailbox?
Slaafse nabootsing
Is er geen auteursrecht waar een beroep op kan worden gedaan, dan blijft altijd nog de onrechtmatige daad als restbepaling over. Lijken producten teveel op elkaar, maar kun je geen beroep doen op het auteursrecht, dan kan het nog een onrechtmatige slaafse nabootsing zijn.
Er is dan teveel gelijkenis, terwijl er gemakkelijk andere keuzes gemaakt hadden kunnen worden om verwarring te voorkomen, zonder afbreuk te doen aan de bruikbaarheid van het product.
Als het niet draait om een product met technische kenmerken, dan kan het zo zijn dat je mee moet wegen of een product wel net zo verkoopbaar is door de andere keuzes die gemaakt worden, binnen dezelfde stijl.
De dikke dames van Gerdine Duijsens
Ken je de dikke dames van Gerdine Duijsens? Omhoog kijkende vrouwen, zonder kin, met parelketting. Schilderijen met dergelijke dikke mensen ken ik vooral als huwelijkscadeau. Waarschijnlijk meestal geen originele Gerdine Duijsens. Dat geeft ook niet, want de dikke, omhoogkijkende mensen schilderen is vooral een stijl. Wat echter niet mag, is een schilderij exact namaken. Alsof je op de zwarte markt de zonnebloemen van Van Gogh zou kopen die toch erg op het origineel lijken.
Gerdine Duijsens kwam op tegen enkele schilderijen die wel erg op die van haar leken, maar zeker niet exact hetzelfde waren. In hoger beroep won Duijsens, omdat de nagebootste schilderijen ‘onnodig veel’ op die van Duijsens leken.
Geen slaafse nabootsing van stijl
Ze had echter ook een beroep gedaan op slaafse nabootsing. Had de nabootser, Broeren, niet meer moeten doen om (nodeloze) verwarring bij het publiek te voorkomen?
Nee, zei de Hoge Raad 1 uiteindelijk:
- “het nabootsen van (kenmerken van) een stijl van een ander waardoor bij het publiek verwarring valt te duchten, [is] niet onrechtmatig, ook niet indien de wijze van nabootsing “nodeloos” is. Naar Nederlands recht worden stijlkenmerken auteursrechtelijk niet beschermd door zorgvuldigheidsnormen.”
- “de auteursrechtelijke bescherming van abstracties als stijlkenmerken een ontoelaatbare beperking van de vrijheid van creatie van de maker zou meebrengen, en aldus een rem op culturele ontwikkelingen zou vormen.”
- “slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken [kan] onder bijkomende omstandigheden onrechtmatig zijn, maar daartoe is niet toereikend dat die nabootsing nodeloos is en bij het publiek verwarring wekt.”
“Het gebruik van hetzelfde materiaal, het bewerken daarvan volgens dezelfde, een bepaald artistiek effect opleverende methode, of het volgen van dezelfde stijl, [brengt] nog niet mee dat sprake is van nabootsing van een werk.”
Sommige werken wel een inbreuk
Het hof 2 oordeelde eerder dat de twee schilderijen waar de vrouw een blauwe jurk draagt, wel teveel op elkaar lijken en dus een inbreuk op auteursrecht zijn.
De rode schilderijen hebben echter voldoende verschillende totaalindrukken, waardoor het geen inbreuk op auteursrecht is. Het werk van Broeren (rechts) is gedetailleerder, minder abstract en de duidelijk aanwezige tafel geeft een heel ander beeld.
Vergelijk Noosa chuncks
In praktische zin lijkt dit een beetje op de Noosa chunks die niet voldoende beschermd waren. De drukknopen op zich konden niet beschermd worden. Het ging dan om de versieringen ervan. Voor zover dat stijl is kon dat ook niet beschermd worden. Alleen als het exact nagemaakt werd zou er sprake van bescherming kunnen zijn.
De producten die je maakt en de stijl die je verzint, kun je dus niet altijd beschermen.
Stijl nagebootst? Dit kun je doen
Wordt jouw stijl nagemaakt? Als het slechts bij de stijl blijft, kun je er niet veel tegen doen.
Maar bekijk goed per product, of er wellicht meer is overgenomen dan alleen de stijl. Ook bij Duijsens was het zo dat Broeren op sommige van haar schilderijen toch wel inbreuk maakte, omdat niet alleen de stijl, maar de gehele voorstelling over was genomen.
Hoe unieker jouw ontwerpen zijn, hoe groter de kans dat er auteursrecht op rust en dat die bescherming ruim is. Hoe ruimer je bescherming, hoe beter je op kunt tredne.
-
#contentrecht [e-book]€ 13,35
- HR 29 maart 2013,
ECLI:NL:HR:2013:BY8661 - Hof Den Bosch 1 februari 2011, ECLI:NL:GHSHE:2011:BU4770
