Ik kan het me nog herinneren. Een jaar of vijf was ik. Basisschool. Jassen op de gang aan haakjes, felgekleurde deuren met grote ronde plastic handgrepen. Zouden we met zonder jas naar buiten mogen? Zo zeiden wij dat toen. Volgens mij iets dat alle jonge kinderen nog zeggen. Dit is altijd waar ik aan moet denken, als ik weer ergens lees of mensen hoor praten over ‘rechtenvrij’. Maar wat bedoel je dan, vraag ik me af? Dat het over het algemeen over het auteursrecht gaat is me wel duidelijk, maar of het over een uitgebreide licentie of over overdragen van de auteursrechten gaat, dat is me niet duidelijk. Een analyse.
Rechtenvrij
Rechtenvrij. Vrij van rechten. Rechtenloos. Zonder recht.
In het woordenboek komt het niet voor. Ik besloot het Google te vragen.
Shutterstock en andere stockbureaus hebben het over rechtenvrije foto’s tegen een vaste prijs. Op de website lifehacking lijken ze te doelen op gratis foto’s, waarvan de auteursrechthebbende van te voren al heeft aangegeven dat iedereen de foto’s mag gebruiken. Op videofilmer vond ik een artikel met links waar je rechtenvrije muziek zou kunnen downloaden of zelf zou kunnen maken, al dan niet tegen betaling. Op liberations lijkt de opvatting vooral te zijn dat er eenmalig een licentie wordt gekocht en er dus geen periodieke vergoeding meer nodig is.
Kortom, zelfs iedereen die vraagt of zoekt naar rechtenvrij materiaal weet eigenlijk niet goed wat ze zelf bedoelen. Tijd voor duidelijkheid!
Rechtenvrij bestaat niet!
Auteursrecht
Waar het eenvoudigweg op neerkomt is dat op de beelden of op de muziek altijd nog auteursrecht zal blijven rusten. Deze kan doormiddel van een akte (ondertekend geschrift) wel overgedragen worden en er kunnen allerlei gebruiksrechten of licenties verleend worden, maar helemaal zonder recht zal het nooit worden.
Ondermeer omdat de maker van het werk persoonlijkheidsrechten heeft waar de maker geen afstand van kan doen. Persoonlijkheidsrechten zijn onder meer het recht op naamsvermelding en het recht je te verzetten tegen verminking van het werk. De maker kan het gebruik zonder naamsvermelding (en met ‘verminking’) natuurlijk gedogen en de persoonlijkheidsrechten gewoon niet handhaven. Dit zorgt er echter niet voor dat er afstand is gedaan van deze rechten of dat de rechten niet meer bestaan. De maker kan altijd op zijn/haar beslissing om niet te handhaven terugkomen.
Gebruiksrechten
Een goede oplossing is een licentie, ook wel gebruiksrecht genoemd. Dit kan op meerdere manieren.
In feite zijn bijvoorbeeld Creative Commons ook licenties. Licenties waarbij je enkel kunt kiezen uit vooraf samengestelde pakketten, maar daardoor is wel voor iedereen duidelijk wat er mag of niet. Wanneer je je werk onderbrengt bij stockbureaus, heb je je vaak te conformeren aan de licenties die zij je opleggen.
Heb je een eigen databank van waaruit je beeld of geluid kunt verkopen dan kun je zelf een algemene licentie schrijven die dan voor iedereen gaat gelden die dat beeld of geluid koopt.
Maak je werk in opdracht, dan weet je ook precies waar jouw werk voor gebruikt gaat worden en kun je daar de licentie op aanpassen. Je prijs kan tenslotte samenhangen met de licentie.
Heb je nou een opdrachtgever die vraagt om rechtenvrij werk, dan kun je ze een exclusieve licentie aanbieden. Een exclusieve licentie houdt meestal in elk geval in dat je datzelfde werk niet meer aan anderen zult licentieren en dat jij het dus ook nergens anders zult laten publiceren. In hoeverre jijzelf het werk nog mag gebruiken, bijvoorbeeld in je portfolio of als basis voor nieuw werk, zul je dan ook af moeten spreken.
In elk geval is het erg belangrijk heldere en gedetailleerde afspraken te maken en deze op papier vast te leggen, zodat voor iedereen duidelijk is wat wel en niet de bedoeling is en waar de grenzen liggen.
Hulp nodig bij het opstellen van een licentieovereenkomst? Neem contact op.
Juridisch advies nodig? Maak een afspraak!
Lees ook:
– Boer zoekt DWDD, over het citaatrecht en beelden mogen gebruiken zonder toestemming.
– Idee! En nu beschermen, over hoe je voorkomt dat een ander er met jouw idee vandoor gaat.
– Metro en scoopshot maken van iedereen een fotojournalist, over welke licentie je aan metro en scoopshot verleend wanneer je daar een foto ter beschikking stelt.
