Inhakers, het zijn mijn favoriete advertenties of hoe je het wilt noemen. Inhakers schijnen ook erg goed te werken. Tijdens SMC070 werd er, terecht, opgemerkt dat je met inhakers wel uit moet kijken met auteursrecht. En merkenrecht en portretrecht, zou ik willen zeggen. Zo kwam Hema met een leuke inhaker voor Koningsdag, maar vroeg de RVD deze te verwijderen. En zo geschiedde. Waar moet je op letten bij een inhaker?
Auteursrecht, Merkenrecht en Portretrecht
Natuurlijk leveren niet alle inhakers een probleem op. Alleen als er bij de inhaker gebruik wordt gemaakt van auteursrecht, merken of portretten van anderen, kán dat een probleem opleveren. Het auteursrecht is tenslotte het exclusieve recht van de maker om een werk te verveelvoudigen of te wijzigen. Het merkrecht beschermd de houder van het merk tegen verwarringwekkend namaak of het verkrijgen van ongerechtvaardigd voordeel door een derde door gebruik van het merk. Het portretrecht is het recht van de geportretteerde om zich te verzetten tegen het gebruik van het portret, wanneer zij daar een redelijk belang bij hebben. Uiteraard mag je met een inhaker ook de eer en goede naam van iemand niet schenden.
Nu klinkt het net alsof je helemaal niets mag. Dat is gelukkig niet waar. Op deze rechten bestaan namelijk uitzonderingen. Zoals de parodie om een auteursrechtelijk beschermd werk of een merk te mogen gebruiken. Geportretteerden hebben bovendien niet heel snel ‘een redelijk belang’, waardoor erg contextafhankelijk is of het gebruik van een portet mag of niet.
Hierna probeer ik aan de hand van een aantal (Koningsdag) inhakers uit te leggen wat er wel en niet kan. Maar let op: het zijn slechts voorbeelden. Het is vaak erg contextafhankelijk of een inhaker mag of niet. Het recht is vooral grijs en niet zo zeer zwart-wit.
Inhaker HEMA op Koningsdag
Bovenstaande foto is een van de advertenties van Hema geweest voor hun oranje onesies. Het zijn gewone mensen (modellen) in de Hema onesies, waarbij deze mensen een soort masker met gezichten van het Koningspaar en de drie prinsesjes zo vasthielden, dat het net lijkt alsof zij zelf de onesies aanhebben. Dat vond de RVD niet zo’n geslaagd plan en verzocht Hema de advertenties te verwijderen. Dat deed Hema vervolgens maar.
Het is overduidelijk dat het Koningspaar en de prinsesjes niet aan deze advertentie hebben meegewerkt. Wat is dan nog het probleem, zou je zeggen?
De koninklijke familie kan zich met name tegen portretten verzetten wanneer deze zorgen voor een aantasting van hun privacy of wanneer de portretten beledigend zijn. In dit geval worden de portretten commercieel gebruikt. Ook dat kan ik de basis. De koninklijke familie heeft geen commercieel portretrecht. Ze zouden normaal gesproken tenslotte ook niet meewerken aan een reclame. Het mag echter niet beledigend worden en het moet, zoals hier, duidelijk zijn dat ze niet meegewerkt hebben aan de reclame.
Hema had dus niet mee hoeven werken aan het verzoek van de RVD. De Reclame Code Commissie is op dit punt overigens strenger dan de rechter en had de reclame kunnen ‘verbieden’.
Een foto van de Hema in Amstelveen, waar Koningsdag dit jaar gevierd werd. (maker van de foto is mij overigens onbekend). Een eenvoudige, maar leuke inhaker. Het is duidelijk op wie ze doelen, maar dit heeft niets met bijvoorbeeld portretrecht te maken en het tast de eer en goede naam ook niet aan. Een goed voorbeeld van een (sterke) inhaker die volledig probleemloos is en toch een mooie verwijzing bevat.
Koningsdag Inhaker door Bavaria
Prinses Beatrix is lekker thuis gebleven, heeft haar sloffen aangetrokken en zit met een Bavaria voor de buis, te kijken naar de eerste Koningsdag van haar zoon. Dat is wat je op deze foto en advertentie van Bavaria ziet. We zien het gezicht van Beatrix niet, maar herkennen haar wel, wat het toch een portret van Beatrix maakt.
Uiteraard is duidelijk dat dit niet de werkelijke situatie is. Het is wat mij betreft wel een beetje op het randje. In Nederland vinden we het dood normaal om bier te drinken en vinden we het ook normaal dat bekende personen dat doen. Met een advertentie als deze moet je er echter wel voor waken dat, in dit geval prinses Beatrix, niet als alcoholist wordt weggezet. Ookal is het duidelijk een photoshop-trucje en moet een grapje of parodie best kunnen, de advertentie mag niet de eer en goede naam van een persoon aantasten.
Inhaker van Peijnenburg op Troonwisseling 2013
Deze inhaker van Peijnenburg op de troonswisseling van vorig jaar, is naar mijn mening al meer discutabel. Ondanks dat de gezichten niet te zien zijn, herkennen we Willem-Alexander en Maxima wel. Daardoor zijn het portretten van hen. Nou weten we allemaal ook wel dat het oudhollands koekhappen vaak onderdeel van Koninginnedag was en onderdeel van Koningsdag zal worden, maar of de Koning daar op deze manier bij afgebeeld moet worden, is maar de vraag.
Op zich mogen de portretten commercieel gebruikt worden. Een portret satirisch of parodiërend gebruiken is ook geen probleem. De vraag is hier echter of de afbeelding niet wat denigrerend is. Een denigrerend portret dat commercieel gebruikt wordt, kan niet door de beugel. Dat zou anders zijn als het denigrerende portret betrekking zou hebben op het maatschappelijk debat.
Inhaker van de Efteling: Koningspaar
Wat vinden jullie van de inhaker van de Efteling? Ze plaatsten deze op twitter en wensten ons een fijne Koningsdag. Dit soort poppetjes komen uit een attractie van de Efteling. Het koningspaar is in de vorm van deze poppetjes afgebeeld. Het zijn portretten. Maakt hen dit belachelijk of is het denigrerend?
Versierde eieren door Qmusic
Herken jij deze paaseieren? Een makkie, toch? Het was een succesvolle inhaker van Qmusic tijdens pasen. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat er hier sprake is van portretten. Twee van de drie zijn bovendien overleden. In Nederland werkt het portretrecht zo dat nabestaanden 10 jaar na de dood van de geportretteerde zich nog kunnen verzetten tegen openbaarmakingen, wanneer zij daar een redelijk belang bij hebben. Bijvoorbeeld wanneer zo’n portret op een beledigende manier gebruikt wordt. Naar mijn mening is dit overigens een onschuldige, parodiërende inhaker die geen kwaad kan.
Is Blue Monday KLM blauw of Cool Blue blauw?
KLM en Cool Blue hadden een tijdje geleden een akkefietje over de kleur blauw. Nou ja, akkefietje. Maar was de broek van Eric de Vos nu KLM blauw of Cool Blue blauw? Oordeel zelf:
Bij deze vergelijking bleef het niet. Beide bedrijven begrepen ook wel dat het blauw van beide erg op elkaar lijkt. Inhakers op blue monday van zorgden in beide gevallen voor het gebruik van het merk van de ander.
Bovenstaand de inhaker van Cool Blue op blue monday, waarbij ze gebruik maken van een KLM vliegtuig. Wanneer er een merk gebruikt wordt bij een inhaker, mag de er door de inhaker geen ongerechtvaardigd voordeel worden verkregen of afbreuk worden gedaan aan het merk. Het mag dus niet schadelijk zijn voor de reputatie van het merk. Nou zullen Cool Blue en KLM hier wel afspraken over gemaakt hebben, maar bij de inhaker van KLM was dat een ander verhaal.
Dit was de inhaker van KLM op blue monday. Je ziet onder meer Cool Blue terug, wat natuurlijk een erg leuke verwijzing is naar de ‘blue battle’ van daarvoor. Maar KLM gebruikt veel meer ‘blauwe merken’, zoals Cookiemonster en Grover van Sesamstraat, Smurfin, Meneer de Uil, Superman en Blue Men Group. Als deze figuren al niet als merk geregistreerd zijn, rust er wel auteursrecht op.
Het is een commerciële inhaker. Ongerechtvaardigd voordeel door het gebruik van andere merken in deze inhaker ligt op de loer. Het maakt in dat geval namelijk veel minder uit of er sprake is van een parodie.
In dit geval lijkt het mij overigens een onschuldige inhaker. Ja, het is commercieel, want van KLM, maar het gaat vooral over blauw en Blue Monday, op een positieve manier, zonder afbreuk te doen aan de andere merken en zonder er ongerechtvaardigd voordeel mee te verkrijgen.
Nep inhaker: BP en Olympische Spelen
Zelfs als je niet naar de Olympische Spelen hebt gekeken, heb je vast meegekregen dat bij het openingsevent de laatste ring niet verscheen, maar er een ster bleef staan. Dat werden dus vier ringen met rechts bovenin een ster. Een die volgens iemand kennelijk op het logo van BP leek.
Naar aanleiding van die fout maakte iemand bovenstaande inhaker. Duidelijk nep, toch grappig. Zowel de ringen van de Olympische Spelen als het logo van BP zijn beschermde merken. Dat is dus weer opletten geblazen bij inhaken. In dit geval is de inhaker niet gemaakt door BP, maar door een individu. (Mij is niet bekend door wie). Dat is alleen al te zien aan het lettertype onder de gecombineerde logo’s. Het is vooral een grap naar aanleiding van de fout. Een parodie zo je wilt. En niet commercieel. Bovendien doet het, naar mijn mening, geen afbreuk aan een van beide merken. Het refereert tenslotte nog meer aan de gebeurtenis dan dat het Olympische merk negatief wordt neergezet.
Niets aan de hand met die BP grap dus. Kennelijk is er vervolgens iemand zo slim geweest om er een T-shirt van te maken. Ik ga er, ten behoeve van dit voorbeeld, even van uit dat dit T-shirt ook verkocht werd. Wordt de inhaker opeens commercieel. Net zoals veel van de T-shirts die je in elk toeristenwinkeltje in Amsterdam kunt kopen of online kunt bestellen. Dat maakt het een stuk minder eenvoudig. Er kan dan namelijk sprake zijn van ongerechtvaardigd voordeel en, afhankelijk van de parodie, afbreuk aan merken.
In het geval van dit T-shirt denk ik namelijk wel, dat er geld verdiend wordt vanwege en dankzij de bekende merken. Zonder dat, geen grap, tenslotte en de T-shirts worden gemaakt en verkocht om er geld mee te verdienen, niet om er een statement mee te maken.
Last but not least: Moet Delta Lloyd even Apeldoorn bellen?
Een storm zorgde ervoor dat er bij Delta Lloyd een l van het gebouw viel. Schade. En wat doe je bij schade na een storm? Je belt de verzekering. Laat Delta Lloyd nu zo’n verzekeraar zijn. Een andere verzekeraar, Centraal Beheer, dacht hier echter leuk op in te spelen, door de foto te plaatsen met hun gebruikelijke tekst: ‘Even Apeldoorn bellen’. Grappig bedoeld en een sterke inhaker, als je het mij vraagt. Doet dit afbreuk aan het merk van Delta Lloyd? Is er sprake van ongerechtvaardigd voordeel? Commercieel gebruik is het in elk geval wel.
Wat mij betreft kan dit prima door de beugel. Het is een mooie inhaker op de recente gebeurtenis en gebruikt simpelweg als grap dat beide een verzekeraar zijn. Een beetje pesten mag best. Van afbreuk is ook geen sprake, aangezien er bijvoorbeeld niet gesuggereerd wordt dat Delta Lloyd dit zelf niet had kunnen regelen.
Inhaken? Leef je uit!
Ja, de jongens van Boomerang Create hadden tijdens SMC070 best wel gelijk. Je moet rekening houden met het auteursrecht. En met het merkenrecht en met het portretrecht. Maar dat wil absoluut niet zeggen dat je niets meer zou mogen. De uitzondering Parodie, geeft een hoop mogelijkheden.
Vraag je vooral af: is het beledigend, doet het afbreuk aan een merk of is er sprake van ongerechtvaardigd voordeel? Doe het dan niet. In bijna alle andere gevallen: leef je uit en zorg dat het viral wordt.
Lees ook:
– Portretrecht: Bekende personen en reclame
– Reclame en Parodie tijdens de gemeenteraadsverkiezingen
– Media Markt houdt niet van Haagse parodie
– Merk, ga toch ondernemen!
– Eerlijke Reclame door False Advertising
