Mag je in de Efteling opnames van Te land, ter zee en in de lucht filmen?

Inbreuk op beeldrecht (auteursrecht)?

In een artikel van Looopings lees ik dat er volgens EndemolShine inbreuk gemaakt zou worden op onder meer de beeldrechten van EndemolShine, wanneer je zelf video’s zou maken en publiceren.

Beeldrecht is auteursrecht op beeld. Maar je maakt eigen beeldmateriaal, dus inbreuk op de beelden van EndemolShine en RTL kun je niet maken.

Maar goed, laten we niet flauw doen. Hebben ze dan niet een ander auteursrecht? Zoals op het format?

Auteursrecht op een format

Een format is in de basis slechts een idee, wellicht nog uitgevoerd in een bepaalde stijl. Maar juist op een idee of een stijl rust nog geen auteursrecht. Daar is meer voor nodig.

Op de specifieke uitwerking kan wel auteursrecht rusten. Op de elementen van de uitwerking kan vervolgens wel een auteursrecht rusten, wanneer dat origineel genoeg is. Alle beschermbare elementen samen kunnen eventueel nog zorgen voor een beschermbaar format.

Te land, ter zee en in de lucht lijkt een origineel format van René Stokvis. De elementen kunnen wisselen, die altijd één ding gemeen hebben: mensen moeten met zelfgebouwde voertuigen de eindstreep halen.

Maar dat idee op zich is natuurlijk niet nieuw. Het zijn in feite allemaal zeepkisten. Het doel is of het parcours is hooguit anders, omdat het ook wel eens over water gaat of er een extra schans wordt ingebouwd en het dus niet alleen maar zeepkisten met wielen zijn.

Voor auteursrecht op het format, moet er dus eigenlijk al auteursrecht rusten op meerdere elementen binnen het format.

Auteursrecht op spelonderdelen

Nou kan het zijn dat een specifiek onderdeel zo uniek is dat daar toch wel auteursrecht op rust. Dat het dus meer is dan een idee. Dat zal met name het geval zijn wanneer het parcours origineel is of dat wat je moet doen om het onderdeel te winnen origineel is.

Het filmen daarvan kan een verveelvoudiging opleveren. Net zoals een foto van een standbeeld of een muurschildering een inbreuk op kan leveren.

Maar dat wil nog niet zeggen dat élke opname ook meteen een inbreuk op het auteursrecht op dat spelonderdeel oplevert.

Citaatrecht

Wanneer je beelden maakt die je gebruikt als onderdeel van een langere video, dan zou het kunnen zijn dat het een citaat is.

Bijvoorbeeld:

• omdat je de spelonderdelen bespreekt of bekritiseerd
• omdat je de gebruikte voortuigen beoordeeld
• omdat je het laat zien als onderdeel van je dagje Efteling

Belangrijk daarbij is vooral dat je niet meer laat zien dan je nodig hebt voor je doel. Het mag er bijvoorbeeld niet voor zorgen dat mensen in augustus de gehele uitzending niet meer hoeven te kijken, omdat ze jouw video al gezien hebben. Ook moet je natuurlijk keurig aan naam- en bronvermelding doen.

Je maakt in dat geval gebruik van je citaatrecht. Wil je precies weten hoe dat werkt? Lees dan het artikel over citeren.

Incidentele verwerking

Is Te land, ter zee en in de lucht geen belangrijk onderdeel van je video? Komt het bijvoorbeeld vooral op de achtergrond terug, omdat je er nu eenmaal langsloopt of het onderdeel is van je uitzicht, waardoor het kwalitatief maar een beperkt deel uitmaakt. Of is het zo kort in beeld, dat het kwanitatief maar een heel klein en onbelangrijk onderdeel is? Ligt de nadruk er niet op? Dan kan het een zogenaamde incidentele verwerking zijn en is er ook geen sprake van inbreuk op auteursrecht.

Dat is natuurlijk al helemaal snel het geval wanneer je weinig van het spel zelf ziet, maar bijvoorbeeld wel het logo of kort het decor in beeld ziet en wat van de presentatie hoort.

Maar let op: per gebruik en dus per video, zal verschillen of hier sprake van kan zijn.

Inbreuk op merk Te land, ter zee en in de lucht

In 1990 is er inderdaad een Benelux woordmerk ingeschreven voor TE LAND, TER ZEE EN IN DE LUCHT, onder meer voor spellen en televisieprogramma’s.

Misschien niet op de meest briljante manier geregistreerd, maar enige bescherming biedt het zeker wel.

Deze woorden mogen dus niet zomaar gebruikt worden.

Natuurlijk wel om verslag te doen, bijvoorbeeld.

Maar niet als daardoor verwarring ontstaat. Bijvoorbeeld omdat er gedacht kan worden dat een YouTube video een aflevering van het tv-programma is of dat je anderszins gelieerd bent aan het programma of aan het merk. Misschien denken mensen dat je met ze samenwerkt en toestemming had.

Of wanneer er ongerechtvaardigd voordeel wordt getrokken door het gebruik van de merknaam. Je hebt dan voordeel, bijvoorbeeld door het (indirect) verdienen van geld, omdat de merknaam klanten aantrekt. Denk bijvoorbeeld aan YouTube-kijkers die je alleen trekt omdat ze Ter land, te zee en in de lucht willen zien en niet omdat ze jou of je andere content interessant vinden. Niet élk voordeel is ongerechtvaardigd.

Daarnaast mag je ook de reputatie van zo’n bekend merk niet schaden. Dat gaat dus vooral om de manier waarop je het merk in beeld brengt.

Maar in principe mag je altijd óver een merk schrijven. Omdat je het wil beoordelen of bespreken bijvoorbeeld. Een video maken omdat je wil vertellen dat de opnames plaatsvinden in de Efteling moet dus gewoon kunnen. Dat je daarbij wat beelden laat zien mag dus zowel auteursrechtelijk als merkenrechtelijk geen probleem zijn.

Filmen mag, maar niet meer dan nodig

Kortom: je mag best filmen en je mag die video’s gerust op YouTube plaatsen. Fotograferen is ook geen probleem.

Het mag alleen de exploitatie van het tv-programma niet teveel beperken. Ofwel: het mag er niet voor zorgen dat mensen de uitzending op RTL niet meer hoeven te kijken, omdat ze jouw beelden al hebben gezien.

En je moet uitkijken hoe je de video aan de man brengt, zodat je voorkomt dat er verwarring kan ontstaan, je ongerechtvaardigd voordeel trekt of de reputatie van het merk schaadt.

Portretrecht en quitclaim via een bord

Een quitclaim door middel van een bord, ofwel toestemming krijgen om mensen te mogen filmen én het uit te mogen zenden door bij de ingang van een gebied een bord te plaatsen, is niet nieuw. Zo’n quitclaimbord heeft ook al bij het Vondelpark gestaan, bijvoorbeeld.

Op zich hoeft het geen probleem te zijn om het op deze manier op te lossen. Er moet dan wel aan een aantal voorwaarden zijn voldaan:

• De toestemming moet vrijwillig zijn, dus iemand moet ook de keuze hebben om het gebied niet te betreden
• De toestemming moet duidelijk zijn. Het bord moet dus goed zichtbaar zijn en moet niet over het hoofd gezien kunnen worden, zodat iemand zonder het te weten ‘toestemming’ kan hebben gegeven. Als iemand kan aantonen het bord (mogelijk) niet gezien te kunnen hebben, is dat bord opeens veel minder waard.
• Het moet voldoende duidelijk zijn waarvoor dan toestemming gegeven wordt.

Daarnaast moet je natuurlijk altijd rekening houden met kinderen. Zijn ze met hun ouders mee, dan bepalen zij of er toestemming gegeven wordt. Maar kinderen van bijvoorbeeld een jaar of veertien, die misschien zelfstandig ergens naartoe mogen, kunnen niet zelfstandig toestemming geven om gefilmd of gefotografeerd te worden.

Het lastige bij de Efteling is, naar ik begrijp, dat niemand om dit gebied heen kan. Je moet er doorheen om in de rest van het park terecht te komen. Je hebt je kaartje al, je bent al door de poort en dan wordt je hier mee geconfronteerd. De toestemming kunnen ze niet afdwingen.

Misschien hebben ze de borden wel te ruim geplaatst of hebben mensen het gebied ruimer geïnterpreteerd dan bedoeld. Als feitelijk alleen de tribunes worden gefilmd, is er in elk geval niets aan de hand. Als ook nietsvermoedende bezoekers, die gewoon door willen naar Villa Volta gefilmd worden, dan mag de producent er niet vanuit gaan dat deze mensen daar toestemming voor hebben gegeven. Ze kunnen immers niet via een andere route daar komen.