Misschien heb je het wel gevolgd: Een bekende foto van Feyenoordsupporters in 1969 van fotograaf Vincent Mentzel, werd via InBev gebruikt in verschillende horecagelegenheden, zonder dat daar toestemming voor was verleend. Sterker nog: de foto was gemanipuleerd! In de zwart-wit foto werd het oranjeboomflesje vervangen voor een gekleurd jupilerflesje. Uit het vonnis blijkt nu dat dit al 9 jaar aan de gang was. Er volgende een kort geding, maar het laatste woord is hier nog niet over gezegd
Auteursrecht
In 1969 maakte Vincent Mentzel bovenstaande foto van Feyenoord supporters. Deze foto maakte hij voor NRC en was later ook via Hollandse Hoogte verkrijgbaar. Niemand trekt in twijfel of er auteursrecht rust op deze foto. Hij is voldoende creatief. Of zoals we dat in het auteursrecht formuleren: de foto heeft een eigen en oorspronkelijk karakter dat het stempel van de maker draagt. Dit wil zeggen dat de fotograaf als maker en auteursrechthebbende mag bepalen wat er met de foto gebeurt. Uitzonderingen in de wet daargelaten. De fotograaf mag bepalen of de foto verder wordt bewerkt en of die foto verder mag worden gebruikt en verspreid. Soms gaat die toestemming mondeling, waardoor niet meer goed te achterhalen is wat de afspraken precies waren. De beste situatie is wanneer er een voldoende gedetailleerde licentie voor gebruik wordt gegeven.
Licentie
Nou, je zou het bijna niet geloven, maar voor het gebruik van deze foto is in 2012 een licentie gegeven aan InBev, waarvoor InBev €825,- betaalde. Die licentie was heel duidelijk: het mocht voor één vergroting gebruikt worden. Bovendien was afgesproken dat de vergroting op kantoor van InBev zou komen te hangen. Maar een beperkt publiek zou het te zien krijgen. Bovendien werkt de foto dan als kunstwerk en zou het niet commercieel gebruikt worden. Verder was heel duidelijk dat de foto niet gewijzigd mocht worden. Er was een contractuele boete overeengekomen van drie maal het licentietarief, als InBev zijn boekje te buiten zou gaan. Bovendien moest de naam van de fotograaf vermeld worden. Bij het ontbreken daarvan mocht nog eens de licentievergoeding gevorderd worden.
Één inbreuk is geen inbreuk
Begin 2015 ontdekte de fotograaf de foto, in gewijzigde vorm, want opeens met een jupilerflesje met rood etiket, in een horecagelegenheid vlakbij het Ajax-stadion. Die foto stond ook nog eens op de website van die horecagelegenheid. Allereerst vraag je je natuurlijk af wat een café vlakbij de Arena nou moet met een foto uit het Feyenoordstadion, maar dat doet hier niet ter zake. De foto zou via de marketingafdeling van InBev aan het café zijn gestuurd. Alles zou verwijderd worden. Een schikking van €3000,- werd overeengekomen en InBev zou nieuwe foto’s aanschaffen ter vervanging. Het duurde nog tot de zomer van 2015 tot de foto was verwijderd. Eindgoed, al goed, toch?
Later blijkt dat de foto, soms met één jupilerflesje, soms zelfs met twee, in meerdere horecagelegenheden en andere gebouwen hangt. Bovendien hebben sommige cafés het ook op hun website geplaatst en/of gebruikt op hun menukaarten. Daar heeft InBev nooit melding van gemaakt. Je zou ook verwachten dat als ze inmiddels weten dat ze fout zitten, ze snel overal de foto weg laten halen, om te voorkomen dat de schade op zal lopen. Dat heeft InBev kennelijk niet bedacht.
Al 9 jaar een inbreuk!
De lijst met cafés waar de foto aan de wand prijkt wordt langer en langer. De foto blijkt ook bij PEC Zwolle en in een besloten skybox in het NAC stadion te hangen. De foto in die skybox hangt daar al sinds 2007. Dat is 9 jaar! Voor dat gebruik hebben ze per definitie nooit toestemming gevraagd en dit kan ook geen verkeerde lezing van de licentie zijn geweest, want die licentie was er toen immers nog niet. Die kwam pas vijf jaar later.
In de inbreuken lijken maar op te blijven lopen. De vergoedingen die InBev biedt, op zich ook, maar niet genoeg. Bovendien wil InBev geen openheid van zaken geven over het gebruik van de foto, waardoor de fotograaf niet eens goed kan bepalen hoe groot de inbreuk en bijbehorende schade werkelijk is.
Contractuele boete én verminking
De rechter accepteert hier gemakkelijk de contractuele boete. De foto is anders gebruikt dan is overeengekomen, waardoor er per gebruik een bedrag van €3.300,- wordt toegekend. Maar ja, het is niet alleen gebruik dat verder gaat dan de licentie, de foto is ook nog bewerkt door het flesje te vervangen en in sommige gevallen er ook nog een tweede flesje aan toe te voegen. Dat is een verminking van het werk. Daar mag een auteursrechthebbende zich ook tegen verzetten. Het is namelijk een schending van een persoonlijkheidsrecht. Kennelijk kent de voorzieningenrechter daar voorlopig €1.700,- per inbreuk voor, wat op een totaal van €5000,- per gebruik komt. Voor het gebruik op websites van twee cafés en gebruik op de menukaart van een café wordt ook nog eens totaal €5000,- toegekend. Dat maakt het totaal van €40.000,-
Kunst of Commercieel?
Wat hier ook nog meespeelt, maar waar de voorzieningenrechter niet in mee is gegaan, is dat de foto commercieel werd gebruikt. Voor promotiemateriaal. Vincent Mentzel is een fotojournalist en geen commerciele fotograaf. Er is nooit een licentie gegeven de foto voor promotiemateriaal te gebruiken. De voorzieningenrechter vond echter dat er om die reden geen hogere vergoeding betaald hoefde te worden, omdat ‘de foto’s niet zijn gebruikt voor een specifieke marketingcampagne en niet onder een groot publiek zijn verspreid’. Het lijkt net alsof er volgens de voorzieningenrechter niets bestaat tussen kunst/journalistiek en gebruik voor een grote marketingcampagne. Promotiemateriaal is toch wel van een andere orde dan een foto aan een kantoorwand. Het is ook aan een groter publiek tentoongesteld door het in cafés te hangen en op websites te publiceren. Dat daar een hogere vergoeding voor betaald moet worden dan voor niet-commercieel gebruik, vind ik niet per sé gek.
Voorlopig oordeel
Bovenstaande is het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter. Het was een kort geding. Een bodemprocedure kan nog volgen.
Uit het vonnis blijkt dat InBev best begrijpt dat ze hun boekje te buiten zijn gegaan, maar dat ze vooral van mening zijn dat de schadevergoeding niet zo hoog zou moeten zijn. De €40.000 is daarom nog een voorschot. Binnen 14 dagen moet InBev nog op de proppen komen met lijsten aan wie de foto allemaal is aangeboden en door wie die is gebruikt. Het laatste woord is hier dus nog niet over gezegd.
Lees de uitspraak op Rechtspraak.nl en lees mijn eerdere blog over deze foto. Lees hierover ook bij NRC.
