Tsja, mogen portretten van kinderen nou zomaar op Facebook geplaatst worden? Hebben kinderen een ander portretrecht dan volwassenen? Het blijft natuurlijk lastig. Een kind kan zichzelf niet verdedigen en heeft nog een hele toekomst voor zich. Zo’n toet vol fruithapje aan tafel bij het kinderdagverblijf of een foto waarbij je net over het springtouw struikelt tijdens sportdag op de basisschool, dat wil een kind later niet meer op internet terugzien. Laat staan dat het door anderen gevonden wordt en tegen je gebruikt wordt bij een sollicitatie of in de media. Maar ja, niet willen is natuurlijk nog niet hetzelfde als ook echt niet mogen. Dus kun tegenhouden dat er foto’s van kinderen op Facebook worden geplaatst?
Portretrecht van Kinderen
Kinderen zijn net mensen. O, wacht. Kinderen zijn ook maar mensen. Zo beter?
Het lastige met kinderen is vooral dat zij nog niet alles zelf kunnen en alles zelf mogen. Daarom hebben ze ouders die, ook juridisch, beslissingen voor hen nemen. Daarom denken veel ouders dat zij altijd alle zeggenschap hebben over wat er met hun kinderen gebeurt en dus ook wat er met de foto’s van hun kinderen mag gebeuren. Maar kinderen zijn gewoon mensen. In de basis geldt voor hen dus hetzelfde portretrecht als voor jou of mij. Ofwel: onschuldige portretten mogen, in een onschuldige context, in de basis gewoon gepubliceerd worden. Ook op Facebook.
Portret
Even een korte opfrissen: wanneer is er sprake van een portret?
Er is sprake van een portret wanneer iemand herkenbaar is afgebeeld. Het gaat dus niet over bijvoorbeeld een stem of een naam. Een portret kan foto of video zijn, maar ook een tekening, schilderij of grafische illustratie. Er is bijna altijd sprake van een portret wanneer het gelaat (ogen, neus, mond) zichtbaar is. Maar er kan ook sprake zijn van een portret door de typische houding van een persoon of bijvoorbeeld die houding in combinatie met de omgeving. Bij een portret is vooral die herkenbaarheid erg belangrijk.
Verzetten tegen publicatie van het portret
In de basis mag het portret gewoon gemaakt worden. De vraag is vooral of het ook gepubliceerd mag worden. In beginsel mag dit. Een geportretteerde heeft geen vetorecht. Een geportretteerde kan dus wel zeggen ‘ik wil niet op de foto’ of ‘ik wil niet dat je deze foto publiceert’, maar dat is niet voldoende. De geportretteerde kan publicatie pas tegenhouden of de foto weer laten verwijderen, wanneer deze daar een redelijk belang bij heeft. Van een redelijk belang kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer de foto helemaal niet zo onschuldig is, omdat het kind bloot op de foto staat of omdat de context waarin gepubliceerd wordt onjuist is en schade aan de geportretteerde kan toebrengen of omdat de foto wordt gebruikt voor reclamedoeleinden, waardoor het net lijkt alsof er met dit gebruik is ingestemd.
Reclamedoeleinden?
Denk aan affiches, flyers, posters. Maar ook een foto die je online plaatst met een logo en een slogan erop. Het is een grijs gebied, dus exact aangeven wat wel en wat niet zou kunnen kan ik niet. Geposeerde foto’s met alleen al een logo erop zal er al snel uitzien als een flyer of advertentie. Dan is er sneller sprake van een redelijk belang. Op Facebook of op een website een fotogallerij aanmaken met foto’s van de dag, als een soort fotoverslag, zal minder snel problemen opleveren.
Foto’s op school
Mogen er op school foto’s gemaakt worden en gepubliceerd worden op de website en op Facebook? Steeds meer scholen vragen bij de inschrijving van het kind om toestemming. Zo kan er minder snel onenigheid bestaan of de foto wel of niet online geplaatst had mogen worden en worden wensen van ouders (en kinderen) gerespecteerd, wanneer zij er liever voor kiezen zo min mogelijk met foto’s op het internet te staan. Ongeacht of dit dus volgens het portretrecht wel of niet zou mogen. Dat zijn afspraken onderling. Prima oplossing.
Maar wat nou als er niet vooraf om deze toestemming wordt gevraagd of wanneer het gaat om een schoolvoetbaltoernooi met andere scholen. Mogen foto’s van kinderen die niet op deze school zitten, gepubliceerd worden op de website van de school of op Facebook? Of wat nou bij een open dag? Dat zijn voornamelijk nieuwe ouders en kinderen die komen kijken. Mogen die foto’s gepubliceerd worden? Nogmaals: met onschuldige foto’s is meestal niets aan de hand. Je mag ze gewoon publiceren. Maar afspraken met ouders maken of duidelijk maken dat er foto’s worden gemaakt voor de website en Facebook, is misschien wel zo vriendelijk.
Toch iets voorzichtiger met kinderen
Ondanks dat er eigenlijk geen onderscheid wordt gemaakt tussen portretrecht van kinderen of van volwassenen, is het toch goed een beetje extra uit te kijken met het publiceren van foto’s van kinderen. Wat wij voor volwassenen aan bloot misschien wel prima vinden, zoals schaars geklede dames op een strand of bij een zwembad, vinden voor kinderen misschien toch iets minder tof. Kinderen zijn bovendien wat kwetsbaarder. Zij kunnen niet voor zichzelf opkomen. Hun ouders moeten bepalen waar een grens ligt. Dus hoe groter de impact van de publicatie kan zijn voor een kind, hoe voorzichtiger we met die publicatie om moeten gaan.