Foto’s van bezoekers van evenementen. Dat kun je op twee manieren lezen: de foto’s die gemaakt werden door de bezoekers en foto’s die van de bezoekers zijn gemaakt. Het een gaat over auteursrecht en het ander over portretrecht. Hoe dan ook, wat mag je als organisator of social media manager met die foto’s doen?
De evenementen-fotograaf
Veel evenementen huren een fotograaf in. Meestal voor een registratie van de dag, vaak voor portretten van de sprekers, soms ook om portretten van bezoekers te kunnen maken. Wie mag er dan wat met deze foto’s doen?
De fotograaf is de auteursrechthebbende van de foto’s. Dat wil alleen niet zeggen dat de opdrachtgever niets met de foto’s mag doen. Maar ja, wat wel? Dat hangt af van wat er tussen opdrachtgever en de fotograaf besproken is. Als de opdrachtgever heeft aangegeven de foto’s voor de website te willen gebruiken, dan hoeft er niet meer tussen opdrachtgever en fotograaf expliciet afgesproken te worden dat de foto’s voor de website gebruikt mogen worden. Dat is immers al bij de fotograaf bekend. Er wordt een impliciete licentie gegeven. Toch is belangrijk om wel uit te spreken wat er met de foto’s gedaan mag worden, zodat er geen misverstanden ontstaan. Mag de organisator de foto’s bijvoorbeeld ook aan sprekers en bezoekers gegeven worden? Of mag dat alleen met een watermerk in de foto? Kortom: als er een fotograaf wordt ingehuurd, maak duidelijke afspraken over de foto’s die gemaakt moeten worden en op welke manier die foto’s gebruikt en verspreid mogen worden.
Auteursrecht van bezoekers
Als we het dan toch over auteursrecht hebben: bezoekers maken soms ook foto’s en hebben dan een auteursrecht op die foto’s. Ook wanneer zij die foto’s delen op social media. Het is namelijk een groot misverstand dat foto’s op social media opeens vrij zouden zijn van auteursrecht. Als een foto gedeeld wordt op social media, geeft de deler wel een licentie aan het sociale medium, maar absoluut niet aan derden. Voor het gebruik van foto’s die door bezoekers zijn gemaakt, is in de basis dus toestemming nodig. Tenzij er gebruik gemaakt kan worden van een uitzondering, zoals het citaatrecht.
Auteursrecht en Social Media
Hoe zit het met foto’s die al op social media staan? Is het anders wanneer foto’s door derden op het social media kanaal van het event geplaatst worden? Zoals een foto die op de Facebookpagina van het event of de organisator geplaatst wordt of wanneer het event of de organisator in de tweet genoemd wordt.
Foto’s die al op social media staan mogen door gebruik van de daarvoor bestemde (deel)knoppen verder gedeeld worden op social media. Dat is de consequentie van het plaatsen op social media. Daardoor is er geen extra naamsvermelding nodig. Door het delen kan al herleid worden wie de foto oorspronkelijk op dat kanaal geplaatst heeft.
Wat echter niet mag is de foto eerst downloaden en dan weer opnieuw uploaden, alsof het een ‘eigen’ foto is. Het downloaden en weer uploaden is in elk geval een verveelvoudiging en in sommige gevallen ook weer een nieuwe openbaarmaking. Bovendien ontbreekt dan elke naamsvermelding. Voor dit soort gebruik is dus toestemming van de maker nodig.
Portretrecht
Op al die mooie foto’s is natuurlijk meer te zien dan de evenementlocatie en het promotiemateriaal. Vaak zullen er sprekers en bezoekers op te zien zijn. Wanneer deze personen herkenbaar in beeld zijn, spreken we van een portret. Zelfs wanneer het een foto van een volle zaal met mensen is. Die foto is een portret van iedereen die er op te herkennen is. Het aantal personen die op de foto staat doet er dus niet toe.
Mogen de foto’s gepubliceerd worden?
Die portretten mogen wel gemaakt worden, maar de vraag is vooral of je ze mag publiceren. Het portretrecht geeft de geportretteerde namelijk het recht om openbaarmaking van het portret te verbieden, wanneer de geportretteerde daar een redelijk belang bij heeft. In dat laatste zit meteen de moeilijkheid. Veel geportretteerden ervaren het portretrecht als een vetorecht, waarbij zij der persoon zijn die mag bepalen of het portret al dan niet gepubliceerd wordt. Zo werkt het echter niet. Over het algemeen komt het neer op een afweging van belangen. Het belang van de geporteerde aan de ene kant het belang van de gebruiker aan de andere kant.
Onschuldige foto’s
Die belangenafweging is vaak een erg lastige. Het draait om nuances en elk geval is verschillend. Belangrijk is dat de portretten die gepubliceerd worden, onschuldige portretten zijn. De persoon mag best ‘negatief’ op de foto staan, maar het moet niet te ver gaan. Geen sex, bloot, erotiek of suggestie daarvan bijvoorbeeld. De kans dat het belang van de geportretteerde zwaarder weegt is in zo’n geval erg groot.
Maar een onschuldige foto, die op een wat minder onschuldige manier gebruikt wordt, levert ook vaak het nodige redelijke belang voor de geportretteerde op. Dat kan bijvoorbeeld komen door de context waar de foto in gepubliceerd wordt. Het onderschrift kan een foto een heel andere betekenis geven, dan wanneer de foto op zichzelf bekeken zou worden. De foto zelf kan gemanipuleerd worden, waardoor de publicatie niet meer zo onschuldig is.
Niet voor reclamedoeleinden
Nog een reden waarom een foto niet altijd gepubliceerd zou mogen worden, is wanneer de foto gebruikt wordt voor reclamedoeleinden. Hierbij draait het met name om posters, affiches en advertenties. De echte ouderwetse reclame, zal ik maar zeggen. In die gevallen kan namelijk het sterke vermoeden rijzen dat de geportretteerde aan de reclame heeft mee willen werken. Dat iemand op een bepaald evenement is geweest, wil echter nog niet zeggen dat deze voor de volgende editie wel reclame zou willen maken. Misschien was deze persoon wel erg ontevreden of bleek hij/zij helemaal niet achter het gedachtegoed van het evenement te staan. Er kunnen talloze redenen zijn waarom iemand niet zou willen dat zij naam verbonden is aan het evenement.
Er is echter wel een verschil tussen reclame en registratie. De foto’s gebruiken op de website om daarmee te laten zien hoe het was, mag wel. Dat zou je wellicht kunnen vatten onder ‘commercieel gebruik’ van de foto, maar is niet zo ernstig dat de geportretteerde het tegen kan houden. Die persoon was immers gewoon op dat evenement. Meestal kun je niet verwachten dat je je daar privé mag wanen. Dat een bezoeker op de foto gezet wordt en die foto door het evenement gebruikt wordt, is nog geen inbreuk op het privéleven. Maar dat is het wel wanneer die foto gebruikt wordt om daarmee het evenement nog meer aan te prijzen. Het is een dunne en lastige scheidslijn. Zorgvuldig overwegen of een portret op een bepaalde wijze gebruikt mag worden, is van belang.
De oplossing voor alles: vraag om toestemming
Mag de foto, gemaakt door een deelnemer/bezoeker, van social media gehaald worden en op de website gepubliceerd worden? Niet zonder toestemming. Oplossing: via datzelfde social media kanaal even om toestemming vragen. Grote kans dat het antwoord ja is.
Diezelfde foto ook in nieuw reclamemateriaal gebruiken? De oplossing is precies hetzelfde.
Een portret gebruiken voor een verslag van het evenement is geen probleem, maar die foto het jaar daarom op gebruiken voor reclamemateriaal? Niet doen als je niet weet wie de persoon is. Weet je wel wie het is, de oplossing is wederom simpel: toestemming vragen.
De conclusie: ach, die ga ik niet herhalen. De oplossing mag inmiddels wel duidelijk zijn.