De vereisten om auteursrecht te krijgen voor een werk zijn duidelijk. Het moet nieuw zijn en het moet voldoende origineel zijn. Bovendien moet het een ‘voortbrengsel’ zijn, waardoor een stijl of idee niet beschermd wordt. Klinkt makkelijk, maar blijkt toch wat ingewikkelder te liggen.
Lage drempel
De drempel voor auteursrechtelijke bescherming is in principe dus laag.
Het werk hoeft niet extreem origineel of kunstzinnig te zijn. Er moeten creatieve keuzes zijn gemaakt, dus moet het vooral niet ‘te banaal en triviaal’ zijn.
Alles is al gemaakt en bedacht, wordt wel eens gezegd. Dus iets écht nieuws bestaat niet, maar dat hoeft ook niet. Het mag alleen niet zijn afgeleid van een bestaand werk. Het moet een eigen intellectuele schepping zijn. Als iets bestaands de basis is en dus ook nog te herkennen is, dan heb je niet iets nieuws gemaakt, maar iets bestaands veranderd. Die afstand moet dus wel groot genoeg zijn. Al kan het er soms ook voor zorgen dat je zowel iets nieuws hebt gemaakt en het tegelijkertijd toch nog inbreuk maakt.
Bij het maken van een werk mag je ook gebruik maken van technologie, machines, software, noem het maar. Als he tmaar wel nog steeds een ‘intellectuele menselijke schepping’ is en je dus niet alles door een machine hebt laten doen. Het gebruik van AI bots kan daarbij dus lastig zijn, alhoewel bij teksten dat een groter risico is dan bij beeld.
En als je een foto maakt? Is dat dan eigenlijk niet AI van je telefoon of camera?
Keuzes bij een foto
Dat een foto door een camera of telefoon is gemaakt, was ooit inderdaad een probleem. Het werd gezien als een werk dat dus niet door een mens was gemaakt. Daar zijn we van teruggekomen.
De drempel voor auteursrecht op een foto is laag, maar dat betekent nog niet dat er op elke foto per definitie auteursrecht rust.
Een productfoto in de zin van pack shot, waar wellicht veel werk in zit, maar geen creativiteit, rust bijvoorbeeld geen auteursrecht. Het product is goed uitgelicht, geen creatieve of ongelukkige schaduwen, geen styling of creatieve toevoegingen. Gewoon een technisch goed beeld. Veel werk, geen auteursrecht, terwijl op een foto die misschien technisch veel slechter is, wel auteursrecht kan rusten.
Ook op stockfoto’s en op foto’s van saaie onderwerpen kan best auteursrecht rusten. Als er maar creatieve keuzes zijn gemaakt. Het instellen van de camera en het innemen van een positie/camerastandpunt, het onderwerp van de foto bepalen en de scherptediepte instellen is niet volgens elke rechter voldoende. Een foto gemaakt bij LAKS, dat inderdaad geen technisch hoogstandje is, werd eerder ook al eens door een rechter voor bescherming afgewezen.
Creativiteit moet je onderbouwen
Of je foto wel een ‘eigen en oorspronkelijk karakter’ heeft en het ‘stempel van de maker’ draagt, moet je wel onderbouwen. Alleen stellen is niet voldoende. Je moet dus uitleggen waarom er op specifiek jouw foto auteursrecht rust.
Eigenlijk zou een rechter dat naar mijn idee juist ook zelf al moeten bepalen, maar daar dacht een rechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant toch anders over: “[…]laat staan dat [eiser] heeft aangegeven waarom dit zo is, zoals bijvoorbeeld gezien de compositie, uitsnede, hoek waaronder de foto is genomen, de belichting of de nabewerking.“
Je moet dus niet alleen maar zeggen dat je foto creatief is, een ‘eigen intellectuele schepping’ is of dat het een ‘eigen en oorspronkelijk karakter’ heeft en het ‘persoonlijk stempel van de maker’ draagt. Je moet vooral vertellen waarom dat zo is. Je moet uitleggen welke keuzes je dan gemaakt hebt, die specifiek tot deze foto hebben geleid.
Een klein beetje gek wel, want we moeten juist zo objectief mogelijk beoordelen of een werk wel creatief is. De bedoeling van een werk, zoals dat op de kunstacademies veel gedoceert wordt, speelt juist eigenlijk niet mee. Wat beschermd wordt door het auteursrecht is immers niet wat er in het hoofd van de maker afspeelde, maar juist de uitkomst daarvan die iedereen kan waarnemen.
Dit schilderij is geen inbreuk
Of je nu het bestand kopieert, een foto onder een kopieerapparaat legt of een foto naschildert, het zijn allemaal inbreuken op het auteursrecht op die foto.
Lees over het naschilderen van foto’s ook de artikelen ‘Plagiaat door Van Dongen op foto Breukel?’ en ‘Mag je een foto naschilderen ten behoeve van kunst?’ Ook het artikel over de door Richard Prince bewerkte foto’s van Patrick Cariou is hierin interessant.
Maar wel alleen als er op die foto op zich al auteursrecht rust natuurlijk.
De Luxemburgse rechter besloot dat een schilderij geen inbreuk maakte op een foto, omdat er op de foto geen auteursrecht zou rusten. Reden: de (advocaat van de) fotograaf heeft wel wat karakteristieken van de foto benoemd, niet onderbouwd waarom dat een creatieve keuze of uiting van de fotograaf zou zijn.
De volledige uitspraak heb ik niet kunnen vinden, maar wat ik in andere artikelen heb kunnen vinden komt het neer op: ‘Elke (professionele) fotograaf moet deze keuzes maken. Dat er keuzes op deze vlakken zijn gemaakt, maakt de foto nog niet voldoende origineel.’
Zou er wel auteursrecht op gerust hebben, dan was het ook een duidelijke inbreuk geweest. Het is met name een spiegeling van het beeld, waarbij de groene doek blauw is geworden, net als de achtergrond en de huid en bloemen een wat andere toon hebben gekregen.
Wat met name steekt is dat Jeff Dieschburg juist een prijs met dit schilderij heeft gewonnen, waarbij hij geprezen werd om zijn originaliteit: “At just 24 years old, his work is original, combining classical European art styles with a more modern vibe.”
De foto werd door Zhang echter al in 2017 gemaakt in een serie voor (de cover van) de Vietnamese Harper’s Bazaar.
Dieschburg noemt het ‘citation art’ of wel ‘appropriation art’. Je baseert dan een nieuw werk op een bestaand werk. Daar bestaat geen specifieke uitzondering voor in het auteursrecht, in Europa. Maak je er iets grappigs van, dan zou het nog een parodie kunnen zijn. Maar ja, is het niet eens grappig bedoeld, dan heb je daar niks aan en is namaken dus gewoon een inbreuk.
Het Twitterdraadje van de fotografe zelf is wel interessant om te lezen. Ze gebruikt informatie uit het Amerikaanse auteursrecht om haar standpunt te onderbouwen en ze trekt niet altijd juridisch juiste conclusies, maar het verhaal en haar invalshoek zijn wel het lezen waard.
Andere lezenswaardige artikelen, in verschillende talen: BoredPanda / Tageblatt / MyNewsDesk / Luxemburger Wort / Luxembourg Times / Delano / World IP Review / Parka Blogs
