Portretrecht: Inhaken op nieuws met portretten

Gisterenavond dacht ik even dat ik weer aan het werk werd gezet door een tweet. “Dat is een vraag voor @charlotteslaw”. Ik kijken… Niks vraag. Wel een eh, heel bijzondere foto. Ook wel gedoopt tot “De paint winnaar van vandaag”. Een fenomeen dat even langs mij heen is gegaan. Je vraagt je bijna af of het wel echt is. Dat schijnt het dus wel te zijn… Maar mag dat wel, dit soort Paint kunstwerkjes met een portret als commerciele inhaker op een actuele gebeurtenis en nieuwsfeit.

De Paint winnaar van vandaag is…. pic.twitter.com/W1z5ETLn77

— Ivo Vittali (@ivovittali) September 8, 2015

Portretrecht en Reclame

Portretrecht en reclame gaan niet altijd even goed samen. Een redelijk belang kan namelijk zijn dat je niet ongewenst geassocieerd wil worden met een product of dienst. Daardoor levert een portret in een reclame eerder een redelijk belang op dan ander gebruik van een portret. De geportretteerde kan zich in veel gevallen verzetten tegen het gebruik van diens portret in een reclame-uiting. Meestal zal de reclamemaker de reclame niet meer mogen gebruiken. Of dat nu een poster, een advertentie in dag- en weekbladen, een televisiespotje of social media advertentie is, maakt niet uit.

Belangenafweging

Dat er eerder sprake is van een redelijk belang, wil overigens nog steeds niet zeggen dat een geportretteerde een vetorecht zou hebben. Dat hebben geportretteerden namelijk nooit. Er moet nog altijd een belangenafweging gemaakt worden.
Die belangenafweging valt, omdat er sprake is van het (puur) commerciële belang, alleen sneller in het voordeel uit van de geportretteerde dan in veel andere gevallen waar een portret gepubliceerd wordt. Een satirische reclamecampagne zou bijvoorbeeld een goed tegenargument kunnen zijn, maar het mag de geportretteerde niet onnodig in een negatief daglicht zetten, zoals de J-Peetje reclame van Kijkshop dat in 2005 deed. De afbeelding was te denigrerend in dit geval. Dat het ook satire is en de reclame een politiek statement maakte, weegt niet op tegen het commerciële karakter en de denigrerende lading van de uiting.

Heeft Dafne Schippers een portretrecht

Zit ze dan, in een namaak Eames stoel. Slecht uitgeknipte foto, geplakt op een studiofoto van de stoel. Duidelijk te zien aan haar houding, maar ook aan haar handen en voeten. Die hebben duidelijk steun, maar niet van de stoel. Dat zij niet actief heeft meegewerkt aan de reclame is dus wel duidelijk. Het is een onschuldige foto en een onschuldige reclame. Het uitgangspunt is wel dat als Dafne Schippers niet met dit bedrijf geassocieerd wil worden, zij een redelijk belang heeft om zich tegen deze reclame-uiting te verzetten. Misschien nog wel meer omdat het er zo slecht uitziet. We kunnen tenslotte niet zeggen dat dit bijvoorbeeld satire is. De reclame is bedoeld als serieuze reclame-uiting. Ze willen gebruik maken van de bekendheid en populariteit van Dafne Schippers, enkel met een commercieel doel.

Wat zou je Dafne adviseren?

Ik denk dat ze er vooral hartelijk om zou moeten lachen en het er verder bij moet laten zitten. Hier nog een rechtszaak over starten zorgt alleen maar voor meer publiciteit. Dat schiet dus niet zo op, als je juist wil dat je niet gezien wordt op dit plaatje. Dus: sorry Dafne, dat ook wij weer de foto laten zien, maar we hopen dat je er hartelijk om kunt lachen.

Leer alles over het gebruik van portretten in deze masterclass: