Een tijd geleden vroeg een fotografe me of ze wel alles mocht fotograferen wat ze op straat tegenkwam, zoals gebouwen, een mooie oude brievenbus of een tuin. Of je iets al dan niet mag fotograferen kan van meerdere omstandigheden afhankelijk zijn. In deze post zal ik vooral aandacht besteden aan de factor auteursrecht.
Auteursrecht
Zoals je wel zult weten heeft een fotograaf het auteursrecht op de foto’s die hij of zij maakt. Uitzonderingen daar gelaten.
Dat auteursrecht heb je, omdat je met die foto ‘een werk van letterkunde, wetenschap of kunst’ hebt vervaardigd, waar je eigen creativiteit in zit. Je bepaalde compositie, licht, brandpuntsafstand, scherptediepte, etc. Een ander zou van exact hetzelfde onderwerp een totaal andere foto hebben kunnen maken. Zo niet, is er sprake van dertien in een dozijn, dan bestaat de kans dat er op jouw foto ook geen auteursrecht rust.
Wanneer je een auteursrecht hebt, betekent dit dat jij mag bepalen wanneer jouw werk (jouw foto in dit geval dus) mag verveelvoudigen (kopiëren) of openbaar maken (publiceren). Doet iemand dit zonder jouw toestemming dan kun je daar meestal goed tegen in het verweer komen.
Voorbeelden auteursrechtelijke werken
De architect van een gebouw heeft ook een auteursrecht. Op dat gebouw. Hij heeft bedacht hoe het er uit moet zien, welke steensoort er gebruikt moest worden, waar de ramen zouden komen, hoe groot de deuren werden etc. Die architect mag dus ook bepalen of ‘zijn’ gebouw verveelvoudigd mag worden. Wanneer je een foto maakt van dat gebouw, is dat tevens een verveelvoudiging van dat gebouw. Dat mag dus eigenlijk niet zomaar. De wetgever heeft daar een stokje voor gestoken. Gaat het om een gebouw of kunstwerk in de openbare ruimte die bestemd is om daar te blijven (dus geen tijdelijke openlucht kunsttentoonstellingen) dan mag je het verveelvoudigen en openbaar maken zoals het zich daar bevindt. Je mag het dus wel fotograferen, maar er dan niets weghalen of bijplakken.
Ook op een tuin kan auteursrecht rusten. Over tuinen wordt soms heel goed nagedacht. Plannen gemaakt. Waar komt die boom en waar de struik om zo het beste gebruik te kunnen maken van het beschikbare licht? Kleurcomposities maken met de verschillende planten. Er zijn zelfs stijlen in te herkennen.
Bij een losse boom of bloem is hier geen sprake van. Dit zijn producten van de natuur, waar in principe geen menselijke creativiteit aan te pas is gekomen. Macro opnames zijn dus geen probleem. De tuin zelf ligt echter meestal niet in een openbare ruimte waardoor de uitzondering in bovenstaande alinea niet geldt.
Let wel: openbare ruimte is niet hetzelfde als ‘vanaf de openbare weg’. Dat je iets kunt zien vanaf de stoep wil nog niet zeggen dat je het zomaar mag fotograferen. Het gaat erom of het werk zelf op de openbare weg staat.
Wat mag de fotograaf
Wil dit nu zeggen dat je je als fotograaf zorgen moet maken? Niet altijd.
Het auteursrecht vervalt 70 jaar na de dood van de maker. Dus bijvoorbeeld 70 jaar nadat de architect van het gebouw is overleden.
Oude gebouwen kun je dus zonder problemen fotograferen. Bij nieuwe gebouwen ligt het wat genuanceerder. Gebruik je het gebouw op de achtergrond, dan zal er niet zo snel een probleem zijn. Geef je het gebouw een prominente plek in de foto, dan zou het zomaar kunnen dat de architect recht van spreken heeft wanneer jij die foto maakt, tenzij het gebouw op een openbare plaats staat.
Stond het gebouw niet op een openbare plaats dan kan het zo zijn dat de architect om een vergoeding mag vragen.
Publiceer je de foto groot in een boek of maak je er ansichtkaarten van die je verkoopt, dan verdien je er nog geld mee ook. De architect mag dan om een hogere vergoeding vragen dan wanneer jij de foto tijdens je vakantie hebt gemaakt en enkel ter vermaak in een blog plaatst.
Vaste richtlijnen zijn hier helaas niet voor te geven, maar hoe belangrijker en unieker het gebouw en hoe commerciëler het gebruik van de foto, hoe hoger de vergoeding zal zijn.
Ik hoop dat deze post iets meer inzicht heeft gegeven. Mocht het toch nog onduidelijk zijn, schroom dan niet om verder te vragen!
