De eenmanszaak is de meest eenvoudige ondernemingsvorm. Deze is volledig verbonden aan de oprichter. Het is ook geen rechtsvorm. Het komt niet voor in de wet. Toch worden er wel eens eenmanszaken overgedragen, zoals een webwinkel die verkocht wordt of een andere, meestal kleine, onderneming die verkocht wordt. Meestal wordt dat gedaan zonder verdere professionele hulp. Het gaat tenslotte om weinig geld en je wil niet te veel verspillen aan de overdracht zelf. Maar het is wel heel belangrijk om te weten wat je doet en wat je moet doen en wat de juridische consequenties zijn.
Een eenmanszaak is geen rechtspersoon
Een eenmanszaak is geen rechtspersoon, zoals bijvoorbeeld een B.V. dat wel is. Jij bent zelf je eenmanszaak. De eenmanszaak kan niet los gezien worden van jou. In die zin zou je kunnen zeggen dat de eenmanszaak juridisch niet eens bestaat. Maar ja, je gaat natuurlijk niet jezelf verkopen en overdragen. Dus hoe moet het dan?
Niet als geheel, maar in delen
Omdat een eenmanszaak geen rechtspersoon is, kun je niet zomaar een eenmanszaak overnemen. Er is namelijk geen ‘eigenaar van een eenmanszaak’ omdat je altijd zelf je eenmanszaak bent. Anders zou iemand opeens jouw eigenaar worden, of zoiets. Dat zou natuurlijk wat gek zijn.
Je kunt, juridisch gezien, alleen maar losse delen overnemen. Bijvoorbeeld de voorraad, kennis, zoals lijsten met adressen van leveranciers, merk en/of handelsnaam, etc. Zo kun je ook zeggen dat je alleen winstgevende onderdelen wil overnemen en je dus niet de schulden wil overnemen.
Contractsovername
Een contract overnemen is al wat lastiger. Je hebt dan namelijk niet alleen te maken met de partij van wie jij de onderneming wil overnemen of aan wie jij jouw onderneming wil verkopen, maar ook nog met de partij met wie het contract is gesloten. Je hebt dus medewerking nodig van die derde.
Bijvoorbeeld: een contract met een leverancier. Om dat contract van de verkopende partij aan de kopende partij over te kunnen dragen, heb je de medewerking van de leverancier nodig.
Als er een contract wordt overgedragen gaan alle rechten en verplichtingen over. Dus ook de schulden. Bij een contractsoverdracht kun je dus niet aan ‘cherry picking’ doen.
Lopende zaken
Bij een eenmanszaak die nog (goed) loopt kan het overnemen van die eenmanszaak dus best ingewikkeld worden. Als je bijvoorbeeld een webwinkel hebt, heeft A de spullen verkocht en heeft A daardoor een overeenkomst met consument X. Stel dat B de webwinkel in de tussentijd overneemt en X vervolgens de overeenkomst wil ontbinden, hoe moet dat dan? X sloot een overeenkomst met A dus hebben alleen X en A een juridische relatie met elkaar. X zou dus eigenlijk het product aan A terug moeten sturen en ook van A het geld terug moeten krijgen. Als je wil dat X het product aan B moet terugsturen en van B het geld terug mag eisen, zullen zowel A, B als X akkoord moeten gaan met de overdracht van die overeenkomst.
Overdracht klantgegevens en nieuwsbriefabonnees
Een lijst met persoonsgegevens van (potentiële) klanten is natuurlijk een van de meest waardevolle zaken die overgedragen kunnen worden. Waar dit bij een BV niet zoveel problemen oplevert, omdat alleen de eigenaar van de BV verandert, maar de BV zelf wel blijft bestaan, is dit bij een eenmanszaak anders.
Het bedrijf waaraan de (potentiële) klant gegevens heeft gegeven of toestemming heeft gegeven voor het toesturen van nieuwsbrieven, bestaat als het ware niet meer. Althans, dat is gewoon een persoon. Alleen de handelsnaam en bijvoorbeeld de voorraad gaat over op een nieuwe persoon. Maar die nieuwe persoon heeft geen toestemming om klanten te benaderen. Je zult dus eigenlijk opnieuw om toestemming moeten vragen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door de oude eigenaar een nieuwsbrief te laten versturen waarin uitgelegd wordt dat iemand anders de ‘onderneming’ overneemt en ze daarom moeten bevestigen of ze de nieuwsbrief willen blijven ontvangen.
En nee, als je het hebt over risico, zal het risico zeer klein zijn dat je beboet wordt als je toch overdraagt, zonder toestemming daarvoor te vragen. Maar correct is het niet.
Financiën en belasting
Dan nog een heel belangrijk onderdeel waar ik helaas wat minder verstand van heb.
Je mag bij de overdracht de boeken (de administratie) inzien, zodat je weet hoe levensvatbaar de onderneming is, zodat je goed weet wat je overneemt. (Noemen ze ook wel due diligence). Houd de eenmanszaak op te bestaan en heb je een hoop verkocht, zul je daar ook belasting over moeten betalen. Er zijn wel enkele mogelijkheden om die kosten wat te kunnen beperken of te delen. Vraag daarom een accountant of die wil helpen bij de financiële kant van de overdacht en daarna met de fiscale gevolgen ervan.
Update met dank aan Christiaan Mensink: Als je een eenmanszaak volledig overdraagt, hoef je daar geen omzetbelasting over te betalen. Als je de eenmanszaak overneemt ‘treed je in de plaats van’ de vorige eigenaar, wat zoveel wil zeggen als dat je de administratieve stand van zaken verder overneemt. Die blijft dus hetzelfde, alleen moet je hem als nieuwe eigenaar nu doorvoeren.
