Rechtenvrij bestaat niet. Want over welke rechten hebben we het dan eigenlijk? Doe maar eens een rondje onder makers en je zult van iedereen iets anders horen. Hoe kun je dat wat je bedoelt met rechtenvrij dan wel formuleren?
Rechtenvrij is geen Royalty Free
Rechtenvrij en Royalty Free zijn twee verschillende begrippen en betekenen niet hetzelfde. Royalty Free wil zeggen dat er maar één keer voor een werk betaald hoeft te worden, waarna het een ongelimiteerd aantal keer gebruikt mag worden. Dat wil dus nog niet zeggen dat het werk ook bewerkt mag worden. Royalty Free zegt namelijk alleen wat over geld.
Als iets niet Royalty Free is, wil het zeggen dat er voor het gebruik telkens opnieuw betaald moet worden. Zo ontvangen makers bijvoorbeeld royalties op basis van hoe vaak een werk verkocht is. Royalties over het aantal verkochte boeken bijvoorbeeld. De maker krijgt dan een klein percentage van de verkoopprijs, per verkocht boek.
Meerdere rechten op één werk
Rechtenvrij is nog meer een probleem omdat er op een werk meerdere rechten tegelijk kunnen rusten. Denk bijvoorbeeld aan een portretfoto. Daar rust natuurlijk auteursrecht op, maar de geportretteerde heeft ook nog een portretrecht. Wanneer een fotograaf zegt dat het beeld ‘rechtenvrij’ gebruikt mag worden, wordt daarmee meestal niet bedoeld dat ook het portretrecht geregeld is. Of bijvoorbeeld een foto van een woonkamer, waar een binnenhuisarchitect en een stylist aan gewerkt hebben. Rechtenvrij wil dan meestal niet zeggen dat de ook het auteursrecht van de architect en stylist geregeld zijn.
Rechtenvrij, maar met naamsvermelding
Daarnaast zijn er nog veel verschillende interpretaties van rechtenvrij. Bijvoorbeeld dat het eventueel wel meerdere malen gebruikt mag worden en dat het wellicht ook bewerkt mag worden, maar dat nog steeds wel naamsvermelding nodig is.
Of zelfs dat het wel wereldwijd gebruikt mag worden en zo vaak als de afnemer wil, maar dat het werk juist niet bewerkt mag morden, terwijl naamsvermelding weer niet nodig is.
Rechtenvrij is een onduidelijk begrip
Zo zijn er nog wel meer varianten te bedenken. Rechtenvrij betekent voor iedereen dus weer iets anders. Dat maakt het lastig. Wat de een met rechtenvrij bedoelt, is dus nog niet per se ook wat de ander onder rechtenvrij verstaat en andersom. Daarom moet je het nog altijd duidelijk en zo gedetailleerd mogelijk naar elkaar uitspreken en het liefst dus ook opnemen op papier. Bij voorkeur in een licentie, maar in de offerte, de algemene voorwaarden, of per mail zou ook kunnen.
Schrijf een licentie
Aan welke onderwerpen moet je zoal denken bij een licentie? Nou in elk geval aan het volgende:
- Geografisch gebied
- Periode
- Wel/niet bewerken
- Wel/geen naamsvermelding
- Wel/geen sublicenties (zoals social media)
Bij portretten voor bedrijven kun je er dan ook nog aan denken of de opdrachtgever de portretten ook aan werknemers mag verstrekken voor bijvoorbeeld hun LinkedIn profiel. Daarnaast wil je misschien ook nog goed regelen in hoeverre je het werk zelf nog mag gebruiken. Dat klinkt logisch, als je de maker bent, maar daar moet je toch afspraken over maken. Als je bijvoorbeeld een artikel hebt geschreven voor een tijdschrift, willen ze misschien niet dat je het zelf ook nog publiceert, omdat er dan wellicht minder tijdschriften worden verkocht. Of het tijdschrift vind het prima, maar dan wel pas na een bepaalde periode, zodat het de verkoop niet te veel in de weg kan zitten.
