Ghost Busters – over auteursrecht en ghostwriting

De Auteurswet en Ghostwriting

In de Auteurswet zijn morele rechten, of persoonlijkheidsrechten, vastgelegd. Dat is onder andere het recht op naamsvermelding. Dit recht is in principe onoverdraagbaar. Maar de opdrachtgever mag wel met de ghostwriter overeenkomen dat die zijn persoonlijkheidsrechten niet zal handhaven.

Mijn stuk, mijn naam. Persoonlijkheidsrechten

Het contract van ghostwriting is dus het voorbeeld bij uitstek waarbij een auteur toezegt een persoonlijkheidsrecht niet te zullen handhaven. Het recht op naamsvermelding is namelijk een van de persoonlijkheidsrechten uit de Auteurswet. Bij het publiceren van auteursrechtelijk beschermd werk is er in beginsel de verplichting de naam van de auteur bij de plaatsen. Maar via een contract van ghostwriting kan worden overeenkomen dat een schrijver als ghostwriter optreedt en daarbij zijn recht op naamsvermelding en in feite ook zijn overige persoonlijkheidsrechten ‘verkoopt’.

Dus hoe zit het nou met dat auteursrecht?

In de rechtswetenschap zijn ze er nog niet uit bij wie het auteursrecht nu berust wanneer een ghostwriter een boek schrijft en de naam van diens opdrachtgever op de kaft prijkt.
Nu de persoonlijkheidsrechten zien op de relatie van een maker (de ghostwriter) tot het werk, ligt het voor sommigen voor de hand als uitgangspunt te nemen dat aan de daadwerkelijke maker het auteursrecht toekomt.
Anderen menen daarentegen dat er geen eenduidig antwoord valt te geven en vallen terug op het juridische “dat ligt eraan” cliché. Zij zijn van mening dat tussen ‘ghost’ en opdrachtgever namelijk verschillende verhoudingen kunnen bestaan waarin afspraken zijn gemaakt over de verdeling of de toewijzing van het auteursrecht. Daarnaast stellen zij ook dat het werk voor het eerst gepubliceerd wordt met de naam van de opdrachtgever, en dat diegene daarmee ook auteursrechthebbende is.
In het gros van de ghostwriting gevallen gaat de echte auteur (de ghostwriter) ermee akkoord dat zijn naam niet op het werk komt, maar wel de naam van degene waarmee hij een contract heeft om het werk in zijn naam te maken.

Ghost bloggers

Niet alleen het schrijven van een boek, ook het schrijfwerk aan website content of berichten op social media worden besteed. Zich voordoend als hun cliënten bloggen, Facebooken, Tweeten ghostbloggers er op los. Hierachter schuilen vaak uitgekiende marketingstrategieën. Het idee van bijvoorbeeld ondernemingen is zichzelf op social media op zo’n manier te positioneren dat de klant hen benaderd in plaats van andersom. Directe communicatie met klanten en zichtbaarheid in het digitale universum kunnen inkomsten, imago en naamsbekendheid sterk vergroten.

De moraal van het verhaal

Nu de juridische kant van het (spook)verhaal is opgehelderd blijft er nog een vraag onbeantwoord. Namelijk of het wel oké is om je lezers, fans, virtuele vrienden en volgers de hele de waarheid te onthouden. Deze vraag raakt een gevoelig thema: authenticiteit. Dat wordt steeds vaker gelijkgesteld met geloofwaardigheid.
Onder lezers heerst het gevoel dat ze zich misleidt voelen wanneer ze ontdekken dat hun idool niet zelf in de pen is geklommen. Deze verontwaardiging doet zich ogenschijnlijk het sterkst voor op social media. De meeste blogbezoekers zijn meer teleurgesteld als ze erachter komen wanneer ze erachter komen dat een artikel niet zelf geschreven is dan wanneer ze ontdekken dat iets een advertorial is.

OMG vs. Onverschilligheid

De reactie die ghostblogging uitlokt lijkt overigens wel afhankelijk van het soort publiek dat je blog of onderneming trekt. Bij Zoe Sugg, zoals eerder aangehaald, zijn dit een ontelbaar aantal loyale tienermeisjes. Toen Zoe haar fanbase vertelde dat ze een een boek aan het schrijven was, werd daar geen moment aan getwijfeld en konden niet wachten tot de dag dat ze het boek van hun idool konden kopen. Toen achteraf bleek dat hun online BFF haar boek helemaal niet zelf geschreven had was het ongeloof groot en voelden ze zich voorgelogen. Dat heeft Zoe geweten, een ware shitstorm volgde toen haar uitgever bevestigde dat ze het inderdaad ‘niet helemaal alleen gedaan had’.

Bij lezers met een zakelijke achtergrond is verontwaardiging veel minder aanwezig. De blogs die zij lezen zijn vaak niet persoonlijk. Ze zijn geen trouwe volgers die het gevoel hebben de schrijver te ‘kennen’. Als ze al ergens vraagtekens bij plaatsen halen ze hun schouders op, wijken uit naar een andere blog en gaan door met wat ze deden. Business as usual. In de huidige maatschappij, waarin (social) media steeds sterker domineert, doen veel bedrijven er daarom juist zelfs verstandig aan om een buitenstaander in te huren die tenminste wel weet hoe je een aantrekkelijke tekst schrijft. Meer lezers, meer aandacht, meer verdiensten.

Transparant (als een spook. ha.ha.)

Desalniettemin er wordt dus veel waarde gehecht aan transparantie. Hierdoor is geloofwaardigheid uitgegroeid tot een groot probleem voor ghostwriters, met name in de online sector. Naarmate er meer bedrijven of bloggers gebruik maken van ‘ghosts’ groeit de algemene overtuiging dat daarmee een impliciete en fundamentele sociale internetcodex wordt geschonden. “Wat je leest is wat ik schreef “. Er wordt zelfs betoogd dat wanneer je zelf geen tijd hebt om te schrijven, je maar beter een andere communicatievorm kunt kiezen.
Ook al hebben opdrachtgevers goede redenen waarom zij gebruik maken van een ghostwriter, het blijft voor de lezers toch een beetje als plagiaat voelen. Daarnaast heerst in Nederland toch altijd nog sterk de mentaliteit dat je niet met andermans veren moet pronken.

Ghostwriters verdedigen hun ondoorzichtige praktijk door te stellen dat president Obama zijn eigen speeches ook niet schrijft, de directeur van Campina de koeienreclame’s niet zelf bedenkt, beroemdheden hun autobiografieën ook niet zelf schrijven en dat zelfs werk van schrijvers die geen ghost writer in de arm nemen wordt onderworpen aan een kritische beoordeling door eindredacteuren waardoor het maar de vraag is of werk ooit helemaal ‘eigen’ is.

Zelf (laten) ghostwriten?

Wanneer opdrachtgever en de ‘ghost’ hun zaakjes goed regelen voorkomt dat juridisch gedonder. Om zulke moeilijkheden naderhand te voorkomen is het het beste dat de twee partijen die aan een schrijfproject beginnen afspreken wie het auteursrecht toekomt. Het kan overigens ook aan allebei toekomen, want een gezamenlijk auteursrecht is ook mogelijk.
Hoe dan ook, enkele praktische tips:

Juridisch advies nodig? Neem contact op!



Lees meer over auteursrecht en ghostwriting:
– Reclame maken via Ghost Bloggers
– Auteursrecht: Naamsvermelding
– Waarom vertrouwen op het Auteursrecht onverstandig is